تفاوت نهال سیب بذری و پیوندی

استفاده از بذر سیب تنها راه تکثیر سیب نبوده و استفاده از روش تکثیر غیر جنسی پیوند نیز یکی از بهترین روشهای تکثیر نهال سیب است، این روزها تکثیر نهال سیب با استفاده از روش پیوند در نهالستانها باب شده است و ممکن است برای برخی از باغداران این سوال مطرح شود که چه دلیلی باعث شده این روش تکثیر بیشتر از روش تکثیر بذری مورد استفاده قرار گیرد، در این مقاله با ذکر تفاوت نهال سیب بذری و پیوندی به بررسی دلایل برتری روش تکثیر پیوندی به جای بذری خواهیم پرداخت.

روش تکثیر بذری نهال سیب:

در روش تکثیر نهال سیب با استفاده از بذر باغداران و یا کارشناسان تکثیر در نهالستان بذر سیب از رقم مورد نظر را گرفته و برای تولید نهال مورد استفاده قرار می دهند، در ادامه مزایا و معایب استفاده از روش بذری در تکثیر را ذکر خواهیم کرد:

در روش بذری ممکن است برخی از بذرها به هر دلیلی قوه ی نامیه ی خود را از دست داده باشند و شخصی که از این روش برای تکثیر انبوه نهال استفاده می کند باید تعداد زیادی بذر را مورد استفاده قرار دهد تا بتواند از آن تعداد زیادی نهال تولید کند.

• برخورداری از مجوعه ی خصوصیات بد و خوب نژاد مادری:

نهالی که از روش بذری برای تکثیر آن استفاده شده باشد مجموعهای از صفات خوب و بد درخت مادری را دارد به این صورت که اگر چنانچه درخت مادری نسبت به آفات و بیماریها حساس باشد این نهال بذری تولید شده نیز نسبت به آفات و بیماریها و یا حتی شرایط آب و هوایی و خاک حساس خواهد بود که این موضوع مورد پسند باغداران نخواهد بود.

در مورد ویژگیهای ظاهری میوه باغداران دوست دارند میوه هایی از درخت سیب خود داشته باشند که صد در صد شبیه به رقمی باشد که انتخاب کرده اند، از آنجایی که برای گرده افشانی برخی از ارقام سیب از پایه ی گرده افشان در رقم دیگر استفاده می شود بنابراین بذر سیب تولید شده ممکن است به لحاظ ویژگیهای ظاهری میوه با پایه ی مادری متفاوت باشد.

برای اینکه بتوانند از بذر سیب نهالی تولید کنند که قابل انتقال به زمین اصلی و باغ باشد مدت زمان زیادی صرف می شود و برای مراکز فروش نهال سیب بحث صرفه جویی در زمان بسیار اهمیت دارد، در واقع در نهالستانها کارشناسان همواره به دنبال روشهایی از تکثیر هستند که بتوانند با استفاده از آن بهترین ارقام را در مدت زمان کوتاهتر بدون از دست دادن صفات خوب آن تولید کنند و با این تفاسیر استفاده از روش بذری ایده ی خوبی برای تولید ارقام تجاری نخواهد بود.

• تولید پایه برای تکثیر پیوندی:

با همه این وجود در نهالستانها از این روش تکثیر برای تولید و تکثیر نهال پایه در تکثیر نهال سیب استفاده می شود، در روش پیوندی از یک رقم نهال سیب مقاوم و بومی برای پیوند زدن ارقام تجاری استفاده می شود که پایه را با استفاده از شیوه ی بذری تکثیر می کنند چرا که در مورد پایه دیگر بحث ویژگیهای ظاهری میوه مطرح نبوده و هدف بیشتر تولید نهالی با ویژگیهای مقاومتی بالا ست.

روش تکثیر پیوندی:

در روش تکثیر پیوندی که امروزه در بیشتر نهالسنتانهای کشور مورد استفاده قرار می گیرد، از یک نهال به عنوان پایه استفاده شده که نهال پایه به صورت بذری تکثیر می شود و بر روی پایه ارقام مختلف و تجاری پیوند زده می شود، چرایی استفاده از این روش در نهالستانها به مزیتهای این روش نسبت به روش بذری بر می گردد که در ادامه آنها را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

در مورد نهال بذری ذکر کردیم که به دلیل گرده افشانی ممکن است میوه ای که از نهال بذری تولی می شود صد در صد به نهال مادری شباهت نداشته باشد و در باغداری تجاری برای باغداران شباهت صد در صدی میوه به نهال مادری بسیار اهمیت دارد و این یکی از مهمترین دلایل استفاده از روش پیوندی در تکثیر نهال سیب است.

در نهالستانها چنانچه نهال بذری پایه به صورت انبوه تولید شود پیوند زدن آن به سرعت به وسیله ی متخصصان انجام شده و در سن دو سالگی بک نهال پیوند خورده آماده ی فروش است و این دلیل یعنی سرعت بالا در به بازار رسیدن نهال پیوندی یکی از دلایل محبوبت روش پیوندی برای نهالستانها است.

در روش تکثیر بذری ذکر کردیم که چنانچه سیب نهال مادری نسبت به بیماریها و آفات حساس باشد نهال سیب بذری تولید شده از ان نیز حساس خواهد بود و نمی تواند مقاومت داشته باشد، بسیاری از ارقام غیر بومی سیب که بسیار پر طرفدار و تجاری هم هستند به دلیل غیر بومی بودن مانند نهال سیب زرد لبنانی و قرمز لبنانی نسبت به شرایط آب و هوایی و آفات و بیماریهای ایران حساس هستند.

حساسیت بالای این ارقام از یک طرف پربار بودن و زود بازده بودن ازین ارقام از سویی دیگر باغداران را بر سر دو راهی کاشت این ارقام در باغ خود قرار می دهد، بنابراین بهترین و ساده ترین راهکار برای افزایش مقاومت این ارقام به شرایط کشور ما پیوند زدن آن بر پایه های بومی و مقاوم خواهد بود.

• مقاومت به سرمای دیر رس بهاره:

سرمای دیر رس بهاره یکی از بزرگترین آفات درختان میوه ی معتدله ای است که در مناطق سردسیر و یا معتدل کاشته می شوند، در این مناطق معمولا یا زمستان طولانی تر شده و یا پس از شکوفا شدن درختان مجددا در اواخر نیمه ی اول فروردین ماه سرمای ناگهانی بروز می کند که سبب خشم شدن شکوفه ها خواهد شد، ارقام پیوندی سیب اکثر دیر گل بوده و نسبت به سرمای دیر رس بهاره و یا طولانی شدن زمستان در مناطق سردسیر از خود مقاومت نشان می دهند.

یکی دیگر از ویژگیهای بسیار مهم ارقام پیوندی زود بازده بودن آنها است، در مورد ارقام بذری شاید بیشتر از 5 سال باید منتظر شروع باردهی درخت سیب خود باشید و از آن طرف هم رسیدن به سن بلوغ باردهی قطعا با تاخیر رو به رو خواهد بود اما در مورد ارقام پیوندی اکثر ارقام در سال اول تا سوم باردهی آغاز می شود که این یک نکته ی بسیار مطلوب و مهم برای باغداران به شمار می رود چرا که بازگشت سرمایه ی صرف شده در احداث باغ زودتر برای ایشان رقم می خورد.

در زمان یکی از نکاتی که کارشناسان مشاور به آن تاکید دارند رعایت فاصله ی مناسب در زمان کاشت نهال است، رعایت فاصله ی مناسب برای دریافت نور کافی، تهویه ی کافی و عبور و مرور راحت تر کارگران و ماشین آلات کشاورزی در نظر گرفته می شود، توجه داشته باشید که رعایت نکردن فاصله ی مناسب بین درختان سیب نه تنها از دریافت نور کافی ممانعت می کند بلکه سبب افزایش شیوع آفات و بیماریهای مهم در باغ سیب مانند آتشک سیب می شود که گسترش آنها در باغ خسارتی جبران ناپذیر وارد خواهد کرد..

در باغات میوه معمولا باغداران دوست دارند تا درختان را با تراکم بیشتری بکارند تا به باردهی بشتری در واحد هکتار دست پیدا کنند اما ارتفاع و حجم زیاد تاج درختان بذری این اجازه را به باغدران نداده و ایشان مجبورند فاصله ی بیشتری را بین درختان سیب در زمان کاشت نهال رعایت کنند.

ارقام پیوندی به دلیل حجم تاج محدود تر و ارتفاع محدود تری که در طول رشد نسبت به ارقام بذری دارند این اجازه را به باغداران می دهند که فاصله ی کاشت کمتری را بین درختان در نظر بگیرند و این مورد برای باغداران که می توانند به باردهی بیشتر در واحد هکتار دست پیدا کنند بسیار مطلوب خواهد بود.

همانطور که می دانید ارقام تجاری و محبوب سیب درختی باردهی بسیار بالایی دارند و حساسیت آنها نسبت به شرایط اقلیمی ما است که برای کاشت آنها در مناطق مختلف ایران محدودیت ایجاد می کند و بنابراین پیوند زدن راهی شده برای استفاده از ای ارقام پر بار و زود بازده بدون اینکه از بابت غیر بومی بودن و حساس بودن آنها به شرایط کشورمان نگرانی داشته باشیم.

یکی از دلایلی که ممکن است باغداران را در خرید نهال پیوندی دچار تردید کند قیمت نهال سیب پیوندی است که نسبت به نهال سیب بذری بالا تر خواهد بود، بالا تر بودن قیمت نهال سیب پیوندی توجیه شده است چرا که برای تکثیر نهال سیب پیوندی از یک نهال به عنوان پایه استفاده می شود که برای تکثیر آن هزینه و زمان صرف شده و از یک یپوندک هم برای تکثیر نهال مورد نظر اسفاده می شود، از طرفی روش تکثیر پیوندی دشوار و تخصصی بوده که سبب افزایش هزینه خواهد شد.

دلیل دیگر افزایش قیمت به دلیل آزمایشاتی است که برای تایید سالامت نهال پایه و پیوندک انجام می شود، بسیاری از بیماریها به ویژه بیماریهای ویروسی درخت سیب با استفاده از روش پیوند منتقل می شوند و از این رو تایید سلامت نهال پایه و درختی که از آن پیوند گرفته می شود بسیار اهمیت دارد از این رو در نهالستانها از آزمایشات پیشرفته ای برای تشخیص این موضوع استفاده می شود که هزینه بر خواهد بود.

شرایط خرید نهال پیوندی سیب:

دانستید که انتخاب نهال سیب پیوندی نسبت به نهال سیب بذری برتری و توجیه اقتصادی بیشتری دارد، پر بار بودن، زود بازده بودن، مقاوم بوده و با کیفت تر بودن میوه ی ارقام پیوندی مختصری از ویزگیهای مفید و قابل توجه این ارقام سیب است که قیمت بالای آنها را به خوبی توجیه خواهد کرد، اما آیا هر کسی که نهال پیوند تولید کند برای خرید ما می تواند گزینه ی مناسبی باشد؟

در ادامه شرایط خرید نهال سیب پیوندی را ذکر خواهیم کرد:

نهالستانی که به شما نهال سیب پیودی می فروشد باید گواهی تایید سلامت را که نشان دهنده ی گذراندن آزمایشات مهم برای تایید سلانت نها است به شما ارائه کند،همانطور که ذکر شد روش پیوند می تواند بسیاری از بیماریهای ویروسی را مانند ویروس کتابی شدن تنه و شاخه ی درختان سیب را منتقل کندف این ویروس می تواند سالها خاموش بماند و با ناقل در باغ شما منتقل شود و به یکباره علائم در کل باغ شما ظاهر شده و شما مجبور باشد کل درختان باغ را بکنید.

نهال سیب که تولید می شود باید حتما شناسنامه داشته باشد که اصلت و رقم آن را تایید کند، خری نهال از نهالستانهایی که شناسنامه برای نهال خود صادر نکرده باشند این ریسک را به همراه دارد که نهالی غیر از آن رقمی که انتظارش را درید به شما بفروشند.

• سن نهال پیوندی حداکثر دو سال باشد:

بهترین سن برای خرید نهال سیب پیوندی دو ساله است، نه بیشتر و نه کمتر، نهال سیب دو ساله به خوبی در زمین جدی مستقر شده، به سرعت ریشه های خود را گسترش داده و در زمان مقرر می تواند باردهی خود را آغاز کند.

بهتر است خرید خود را از نهالستانهایی انجام دهید که برای نهال خود ضمانتنامه ارائه می کنند، این ضمانتنامه اطمینان خاطری برای باغداران خواهد بود که در صورت بروز هر گونه مشکل و یا صدمه دیده بودن نهال در زمان تحویل بتوانید نهال را مرجوع کرده و نهال سالم تحویل بگیرید.

نهالستانهای مجور دار تحت نظارت مهندسان و کارشناسان ارگانهای ذیصلاح مانند جهاد کشاورزی، سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی و سازمان حفظ نباتات کار کرده و از تخصص بالایی برای تولید ارقام پیوندی برخوردار هستند و قطعا ارقامی را که تولید می کنند هیچ گونه خطر زیست محیطی برای زیست بوم کشور ما نخواهند داشت، اما نهالستانهای بی مجوز ممکن است ارقام غیر بومی را تکثیر کنند که کاشت آن در کشور ما با خطرات زیست محیطی زیادی رو به رو باشد و برای باغدران در نهایت به صرفه نباشد.

کلام آخر:

با توجه به ویژگیهای مثبت و منفی ذکر شده برای نهالهای بذری و پیوندی دریافتید که برای احداث باغ استفاده از نهال پیوندی بسیار اقتصادی تر و به صرفه تر خواهد بود هر چند بالا تر باشد اما برای خرید نهال سیب پیوندی باید ملاحظات ذگر شده از قبیل معتبر و مجوز دار بودن نهالستان را در نظر داشته باشید، با خرید از نهالستان معتبر و مجوز دار علاوه بر اطمینان خاطر داشتن از خرید خود می توانید از مزایای مشاوره و راهنمایی کارشناسان ماهر در احداث باغ خود نیز بهره ببرید.

مقدمه

امروزه با افزایش روز افزون علوم باغبانی و ژنتیک گیاهی کیفیت نهال های مثمر از نظر مقدار باردهی و مقاومت به شرایط سخت و همچنین آفات و بیماری ها افزایش یافته و شاهد عرضه نهال هایی در بازار هستیم که نسبت به نهال های سنتی دارای راندمان بالاتری هستند.از جمله این درختان می توان به انواع درختان مثمر پیوندی اشاره کرد. در این مقاله قصد داریم خصوصیات نهال های پیوندی و انواع این درختان را بررسی نمائیم.

نهال پیوندی چیست؟

هر نهال و یا درخت پیوندی از دو بخش پایه و پیوندک تشکیل شده است. پایه یک درخت پیوندی در واقع بخش تحتانی و ریشه ای درخت به شمار می آید، در حالی که پیوندک شامل اندام هوایی، شاخه سار و اندام های بارده گیاه است که بر وری پایه پیوند شده است. بنابراین در درختان پیوندی میتوان خصوصیات دو یا چند درخت مختلف را به صورت همزمان در یک نهال داشته باشیم.

دلیل برتری درختان پیوندی چیست؟

عمل پیوند به ما این اجازه را می دهد تا از خصوصیات مناسب یک درخت با ریشه های خوب و درخت دیگر با باردهی مناسب به طور همزمان استفاده کنیم. معمولا در عمل پیوندزنی از پایه هایی استفاده می شود که دارای ریشه های عمیق، قوی ، مقاوم به آفات و بیماری ها ، جذب بالای مواد و خواص دیگری نظیر پا کوتاه کنندگی و مقاومت به خاک های نامناسب (شور، قلیایی، آهکی و …) استفاده می شود. در مقابل برای پیوندک مورد استفاده در پیوند نیز از درختانی بهره گرفته می شود که دارای گلدهی و باردهی مناسب، میوه های درشت و بازار پسند، مقاوم به آفات و بیماری ها و سرمای دیر رس بهاره باشند. مجموع این عوامل در نهایت منجر به تولید یک نهال پیوندی با کیفیت خواهد شد. در مقابل نهال های پیوندی، نهال های غیر پیوندی وجود دارد که یا به شکل بذری در بازار موجود هستند (یعنی حاصل از جوانه زنی بذر گیاه هستند) و یا ناشی از قلمه گیری و سایر روش های رشد رویشی هستند (خوابانیدن، استفاده از پاجوش و …). درختان غیر پیوندی خصوصیات ناشی از پیوند را نداشته و معمولا دارای نطه ضعف های فراوانی نسبت به نهال های پیوندی هستند.

مزایا و ویژگی های درختان پیوندی:

1-دارای مقاومت بالاتر به آفات و بیماری ها هستند
2-باردهی و کیفیت تولید بار بالاتری دارند
3-نسبت به شرایط سخت محیطی مقاومت بالاتری نشان می دهند
4-زود بازده تر هستند
5-عمر اقتصادی بالاتری دارند
6-جهت احداث باغ اقتصادی توجیه پذیر هستند
7-دارای تفرق ژنتیکی نیستند و بنابراین در یک باغ همزمان و یکدست میوه می دهند

انواع درختان پیوندی

بر اساس نوع پایه استفاده شده در نهال های پیوندی این درختان به دو دسته نهال های پیوندی پایه بذری و نهال های پیوندی پایه رویشی تقسیم بندی می شوند.
نهال های پایه بذری نهال هایی هستند که پایه استفاده شده از در آنها ناشی از جوانه زنی بذر یک گیاه است. در حالی که در نهال های پایه رویشی این پایه از روش های رویشی نظیر کشت بافت گیاهی، قلمه و یا سایر روش ها تولید شده است. از بین تمامی این روش ها پایه های رویشی کشت بافتی جدیدترین و قابل توجه ترین درختان هستند.
از منظر دیگر یک نهال پیوندی می تواند دارای یک یا چند پیوندک باشد. درختان دارای چند پیوندک نیز ممکن است بسته به نوع پایه خود یک یا چند رقم میوه را همزمان تولید نمایند (به طور مثال درخت مرکباتی که همزمان نارنج، پرتقال، بالنگ و نارنگی تولید میکند). این دسته از درختان معمولا درختان باغچه ای بوده و در باغات تجاری استفاده نمی شوند چرا که نگه داری این نوع درختان دشوار بوده و هزینه های باغداری را بالا میبرد.

درختان پیوندی با پایه بذری

این درختان معمولا دارای ریشه بسیار عمیق و عمودی هستند و نسبت به درختان پایه رویشی دیرتر بار میدهند. این درختان به درختان پیوندی سنتی نیز مشهور هستند. معمولا ارتفاع این دسته از درختان زیاد بوده و ممکن است به برخی آفات و بیماری ها مقاومت مناسبی داشته باشند. در انتخاب پایه بذری سعی می شود تا بذر گیاهانی انتخاب شود که مقواومت خوبی به شرایط سخت محیطی دارند و گاها از ارقام وحشی همان گیاهی استفاده می شود که قصد پیوند زدن روی پایه را داریم. به طور مثال اگر قصد تولید بادام رقم مامایی روی پایه بذری را داریم سعی میکنیم از پایه بادام تلخ که مقاومت و مصونیت نسبت به بسیاری از بیماری ها دارد استفاده نماییم.

درختان پیوندی با پایه رویشی

پایه این دسته از درختان همانطور که اشاره شد از روش های رویشی تولید می شود که معروف ترین و مدرن ترین آن روش کشت بافت است. در این روش یک سلوب و یا یک تکه کوچک از بافت گیاه جداسازی شده و در آزمایشگاه روی محیط کشت مخصوص پرورش داده می شود. پس از تشکیل پایه در آزمایشگاه و انتقال به زمین زراعی عمل پیوند روی این پایه انجام می شود. اما روش هایی مانند قلمه زدن و خوابانیدن نیز در این دسته برای تولید پایه به کار برده می شود. این دسته از نهال های پیوندی به دلیل ماهیت پایه خود معمولا دارای ریشه های سطحی تر و افشان هستند اما حجم این ریشه ها بیشتر از پایه های بذری است. این نهال ها معمولا پاکوتاه بوده و تمرکز تولیدی آنها بر روی تولید میوه به جای شاخسار است. همچنین عمر اقتصادی و مقاومت این پایه ها به آفات، بیماری ها و شرایط نامناسب خاک نیز به شدت بالاتر است.

ویژگی ها و مزیت های نهال پایه رویشی کشت بافت نسبت به نهال های پایه بذری

1-سرعت باردهی بیشتر به طوری که در بسیاری موارد در سال سوم شروع به باردهی اقتصادی می کنند.
2-مقاومت بالاتر به خاک های نامناسب، شور،آهکی، قلیایی و رسی.
3-میزان تولید میوه بالاتر در واحد هکتار.
4-عمر اقتصادی بالاتر درخت.
5-امکان احداث باغات متراکم که سبب افزایش بهره وری از منابع آبی و زمین ها می شود.
6- مقاومت به کم آبی و نیاز آبی به مراتب کمتر (به دلیل وجود ریشه های سطحی).
7-مقاومت به سرمای دیررس بهاره و حفاظت از شکوفه های ایجاد شده توسط درخت.
8- ارتفاع کمتر نسبت به پایه های بذری و در نتیجه کاهش مصرف نهاده های کشاورزی و سهولت برداشت میوه ها.
9- سهولت انجام عملیات پیوند به دلیل پوست دهی بهتر و بیشتر.
نتیجه گیری

از بین موارد ذکر شده در مقاله بی شک درختان پیوندی پایه رویشی حاصل از کشت بافت بهترین و اقتصادی ترین گزینه برای احداث باغ به شمار می آیند. این درختان گرچه قیمت های بالاتری در بازار دارند اما با توجه به خصوصیات آنها می توان هزینه های انجام شده را در سال های ابتدایی پس از کشت جبران نمود. استفاده از پایه های کشت بافتی همچنین سبب کاهش هزینه های باغداری خواهد شد که آن نیز به نوبه خود جبران کننده هزینه های اولیه است. در صورتی که شما عزیزان به دنبال مشاوره جهت احداث باغات متراکم و نوین و یا احداث باغ با درختان میوه پیوندی پایه رویشی هستید با کارشناسان مرسین کشت تماس حاصل فرمائید. ما شمارا کمک خواهیم کرد که بدون هدر رفت هزینه و وقت و با توجه به نوع زمین و منطقه بهترین درخت و نیز پرسودترین محصول را کشت و استفاده نمایید.

آیا پایه های رویشی عمر بیشتری دارند؟

بله اکثر پایه های رویشی نسبت به پایه های بذری عمر اقتصادی بالاتری به درخت می دهند

گلابی پایه رویشی خریداری کرده ام. از سال چندم بار می دهد؟

بسته به رقم پیوند شده از سال دوم تا سوم بعد از پیوند انتظار باردهی وجود دارد

آیا پایه های رویشی بیشتر به آبیاری نیاز دارند؟

در سه سال اول کاشت به دلیل سطحی بودن ریشه ها بله اندکی نیاز آبی بالاتر است اما در درختان مسن تر نیاز آبی کمتر می شود

چرا گفته می شود که پایه های رویشی آفتابسوختگی بالاتری دارند؟

این درختان کوتاه قد و با شاخسار کمتری نسبت به پایه های بذری هستند بنابراین تنها در سالهای ابتدایی ممکن است اندکی به آفتابسوختگی حساس باشند. با استفاده از رنگ تنه این مشکل حل می شود

آیا این مقاله برای شما مفید بود؟ با کلیک روی ستاره به آن امتیاز دهید!

(بالاترین امتیاز ستاره از سمت چپ)