مهریه بعد فوت همسر

مهریه پس از فوت همسر یکی از حقوق مسلم و قانونی زن است که به هیچ وجه ساقط نمی شود و زن می تواند آن را از ترکه (اموال باقی مانده) شوهر متوفی مطالبه کند. این حق حتی بر سهم الارث سایر ورثه نیز اولویت دارد و باید پیش از تقسیم ارث پرداخت شود.

در زندگی، لحظاتی فرا می رسد که غم از دست دادن عزیزی، بار سنگین دیگری را بر دوش می گذارد؛ بار نگرانی های حقوقی و مالی. برای بسیاری از زنان، فوت همسر نه تنها به معنای پایان یک زندگی مشترک، بلکه آغاز مسیری پر از ابهامات و پرسش های قانونی است، به ویژه در مورد مهریه، که اغلب از آن به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زن یاد می شود. در چنین شرایطی، دانستن حقوق قانونی و چگونگی مطالبه آن ها می تواند آرامش بخش باشد. این مقاله کوششی است برای روشنگری در این مسیر، تا با ارائه اطلاعاتی دقیق و کاربردی، راهنمای شما در شناخت و احقاق حق مهریه پس از فوت همسر باشد.

جایگاه حقوقی مهریه و تأثیر فوت همسر بر آن

مهریه، ستون فقرات حقوق مالی زن در بستر ازدواج، از همان لحظه جاری شدن صیغه عقد، به مالکیت زن درمی آید. این نه تنها یک رسم دیرینه، بلکه یک پشتوانه قانونی مستحکم است که در فقه و قانون مدنی ایران به وضوح تبیین شده است. درک عمیق تر از این جایگاه، به ویژه در شرایط حساس پس از فوت همسر، از اهمیت بالایی برخوردار است.

ماهیت مهریه در قانون مدنی ایران

ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی به صراحت بیان می دارد که «هر چیزی که مالیت داشته و قابل تملک باشد، می تواند مهر قرار گیرد.» این تعریف گسترده، امکان تعیین مهریه به اشکال مختلف را فراهم می آورد؛ از وجه نقد و سکه و طلا گرفته تا اموال غیرمنقول مانند خانه و زمین. نکته حائز اهمیت این است که مالکیت زن بر مهریه، از لحظه عقد شکل می گیرد و نیازی به قبض یا دریافت مهریه در زمان عقد نیست. این حق، چه مهریه «عندالمطالبه» (که به محض مطالبه زن قابل پرداخت است) باشد و چه «عندالاستطاعه» (که پرداخت آن منوط به توانایی مالی مرد است)، به محض وقوع عقد، به زن تعلق می گیرد و جزو دارایی های او محسوب می شود.

مهریه به عنوان دین ممتاز: اولویت بر ترکه

یکی از مهم ترین اصول حقوقی در مورد مهریه، جایگاه آن به عنوان «دین ممتاز» است. زمانی که یک فرد فوت می کند، اموال باقی مانده از او (که به آن «ترکه» گفته می شود) برای پرداخت بدهی های او و سپس تقسیم بین ورثه مورد استفاده قرار می گیرد. در این میان، مهریه زن در زمره بدهی های ممتاز متوفی قرار می گیرد. این بدان معناست که پرداخت مهریه زن، بر تقسیم ارث میان سایر ورثه و حتی بر پرداخت برخی دیگر از دیون عادی، اولویت دارد. ماده ۸۶۹ قانون مدنی و ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی به روشنی این اولویت را تأیید می کنند. این حکم قانونی، از زن در مقابل احتمال از دست دادن حق مالی خود پس از فوت همسر حمایت می کند و اطمینان می دهد که حتی در صورت کمبود ترکه، حقوق او در اولویت قرار می گیرد.

سقوط ناپذیری حق مهریه با فوت همسر

بر خلاف تصور رایج برخی افراد، فوت همسر به هیچ وجه موجب سقوط حق مهریه نمی شود. مهریه دینی است که بر ذمه مرد قرار دارد و با فوت او، این دین حال می شود و از ترکه او قابل مطالبه است. این قاعده حتی در مورد مهریه عندالاستطاعه نیز صادق است؛ یعنی اگر مهریه به صورت عندالاستطاعه تعیین شده باشد و مرد در زمان حیات خود استطاعت پرداخت آن را نداشته باشد، با فوت او، این شرط ساقط شده و مهریه حال می شود و زن می تواند آن را از ترکه متوفی مطالبه کند. نکته مهم دیگر این است که برخلاف طلاق که در صورت عدم نزدیکی، زن تنها مستحق نیمی از مهریه است، در صورت فوت همسر، زن مستحق تمامی مهریه تعیین شده خواهد بود، حتی اگر نزدیکی میان زوجین واقع نشده باشد. این نشان دهنده حمایت قاطع قانون از حق مهریه زن، صرف نظر از شرایط خاص زندگی مشترک، پس از فوت همسر است.

مهریه زن، نه تنها با فوت همسر ساقط نمی شود، بلکه به عنوان یک دین ممتاز، بر تمامی دیون دیگر و تقسیم ارث اولویت دارد و زن مستحق تمامی مهریه خود است، حتی اگر نزدیکی واقع نشده باشد.

مسئولیت پرداخت و چگونگی محاسبه مهریه پس از فوت

پس از درک جایگاه حقوقی مهریه و عدم سقوط آن با فوت همسر، سوال مهم بعدی این است که مسئولیت پرداخت این حق بر عهده چه کسی است و چگونه باید میزان آن را محاسبه کرد؟ این بخش به تفصیل به این موضوعات می پردازد تا راه را برای مطالبه عملی مهریه هموار سازد.

چه کسی مهریه را پرداخت می کند؟

مهریه زن پس از فوت همسرش، از «ترکه» (اموال باقی مانده) متوفی پرداخت می شود. این بدان معناست که ورثه متوفی، از اموال شخصی خود هیچ گونه مسئولیتی در قبال پرداخت مهریه ندارند. تنها دارایی هایی که از متوفی به جا مانده است، اعم از منقول (مانند پول، خودرو، سهام) و غیرمنقول (مانند خانه، زمین، مغازه)، منبع پرداخت مهریه خواهند بود. لازم به ذکر است که دیه و حقوق بازنشستگی متوفی، اصولاً جزو ترکه محسوب نمی شوند و تابع قوانین خاص خود هستند. به طور مثال، حقوق بازنشستگی معمولاً به همسر و فرزندان تحت تکفل او تعلق می گیرد و دیه نیز بر اساس قوانین مربوطه میان ورثه تقسیم می شود، اما زن می تواند مهریه خود را از سهم دیه متعلق به همسر متوفی خود نیز مطالبه کند، اگرچه اغلب مطالبه از سایر اموال سهل تر است.

روش های محاسبه مهریه به نرخ روز

یکی از چالش های مهم در مطالبه مهریه، محاسبه ارزش آن به نرخ روز است. قانون برای این موضوع راهکارهای مشخصی را ارائه داده است:

• مهریه وجه نقد: اگر مهریه به صورت وجه نقد (مثلاً ۱۰ هزار تومان) تعیین شده باشد، بر اساس شاخص تورم بانک مرکزی، از تاریخ عقد تا زمان پرداخت، به نرخ روز محاسبه و پرداخت می شود. این مکانیزم، ارزش واقعی مهریه را در طول زمان حفظ می کند.
• مهریه سکه، طلا یا ارز: در صورتی که مهریه به تعداد معینی سکه تمام بهار آزادی، طلا (مثلاً وزن مشخصی از طلا) یا ارز (مثلاً دلار) تعیین شده باشد، همان تعداد تعیین شده ملاک عمل است و زن می تواند معادل ارزش روز آن را در زمان پرداخت مطالبه کند. به عنوان مثال، اگر مهریه ۱۰۰ سکه باشد، زن مستحق دریافت ۱۰۰ سکه به قیمت روز است، نه ارزش ۱۰۰ سکه در زمان عقد یا فوت.
• مهریه عین معین (ملک، زمین): اگر مهریه، عین معین و مشخصی مانند یک قطعه زمین، یک باب منزل مسکونی یا یک دستگاه خودرو باشد، همان عین به زن تعلق می گیرد. در صورتی که آن عین در زمان مطالبه موجود نباشد یا دچار تغییر شده باشد، قیمت روز آن عین در زمان مطالبه، محاسبه و پرداخت می شود.

مثال های کاربردی:

1. فرض کنید مهریه زنی در سال ۱۳۷۰، مبلغ ۱۰۰ هزار تومان وجه نقد بوده است. با فوت همسر در سال ۱۴۰۲، این مبلغ بر اساس شاخص تورم بانک مرکزی از سال ۱۳۷۰ تا ۱۴۰۲ محاسبه و به نرخ روز پرداخت می شود.
2. اگر مهریه زنی ۵۰ سکه طلا باشد و همسرش فوت کند، زن مستحق دریافت ۵۰ سکه به قیمت روز است، چه قیمت سکه بالا باشد و چه پایین.
3. اگر مهریه یک قطعه زمین در منطقه مشخصی باشد، ورثه باید همان زمین را به زن تحویل دهند و در صورت عدم امکان، قیمت روز آن زمین را بپردازند.

این محاسبات پیچیدگی های خاص خود را دارد و اغلب نیازمند نظر کارشناس رسمی دادگستری برای تعیین دقیق ارزش روز مهریه است.

گام های عملی برای مطالبه مهریه پس از فوت همسر

پس از آشنایی با مبانی حقوقی و نحوه محاسبه، زمان آن است که به گام های عملی برای مطالبه مهریه بپردازیم. این مسیر، نیازمند دقت و آگاهی از مراحل قانونی است تا بتوان با کمترین چالش ممکن، حق را استیفا کرد.

مدارک ضروری برای شروع فرآیند مطالبه

پیش از هر اقدامی، لازم است مدارک مورد نیاز را جمع آوری و آماده کنید. این مدارک، اساس و مبنای هر گونه ادعای حقوقی شما خواهند بود:

• سند ازدواج (عقدنامه): مهم ترین مدرک که نشان دهنده وقوع عقد نکاح و تعیین مهریه است.
• گواهی فوت همسر: برای اثبات فوت و آغاز روند انحصار وراثت و مطالبه مهریه.
• شناسنامه و کارت ملی زوجه: برای احراز هویت.
• گواهی انحصار وراثت: این گواهی برای شناسایی تمامی ورثه متوفی و سهم الارث هر یک ضروری است. برای دریافت آن، باید به شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی مراجعه کرده و با ارائه مدارکی چون گواهی فوت، شناسنامه متوفی و شناسنامه وراث، درخواست صدور گواهی انحصار وراثت بدهید. این گواهی نقش حیاتی در تعیین طرف دعوا و میزان ترکه دارد.

مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت اسناد

اگر مهریه در سند رسمی ازدواج ثبت شده باشد و متوفی اموالی از خود به جا گذاشته باشد، مطالبه از طریق اجرای ثبت اسناد یکی از سریع ترین و کم هزینه ترین روش هاست:

1. مراجعه به دفترخانه ثبت ازدواج: ابتدا باید به همان دفترخانه ای که عقد ازدواج در آن به ثبت رسیده است، مراجعه کنید.
2. درخواست صدور اجرائیه: با ارائه مدارک لازم (به خصوص سند ازدواج و گواهی فوت)، از سردفتر درخواست صدور اجرائیه برای مهریه را نمایید.
3. ابلاغ اجرائیه به ورثه: اداره ثبت، اجرائیه را به تمامی ورثه متوفی ابلاغ می کند. ورثه از زمان ابلاغ، ۱۰ روز فرصت دارند تا نسبت به پرداخت مهریه یا معرفی اموال متوفی اقدام کنند.
4. توقیف ترکه در صورت عدم پرداخت: در صورتی که ورثه در مهلت مقرر اقدام نکنند، زن می تواند تقاضای توقیف اموال متوفی را از طریق اداره اجرای ثبت نماید. سپس اموال توقیف شده از طریق مزایده به فروش رسیده و مهریه از محل آن پرداخت می شود.

مزایا و محدودیت ها: این روش سرعت بالایی دارد و در ابتدا هزینه های دادرسی کمتری را به دنبال دارد. اما محدودیت اصلی آن این است که تنها در صورت وجود ترکه مشخص و کافی از متوفی قابل اجراست. اگر ترکه نامشخص باشد یا ورثه در مورد آن اختلاف نظر داشته باشند، ممکن است این راهکار با چالش مواجه شود.

مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده

در برخی موارد، مراجعه به دادگاه خانواده ضروری می شود؛ به ویژه اگر ترکه مشخصی از متوفی در دسترس نباشد، ورثه همکاری نکنند، یا در مورد اموال متوفی اختلافاتی وجود داشته باشد:

1. تنظیم و تقدیم دادخواست: زوجه باید با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست مطالبه مهریه را به طرفیت تمامی ورثه متوفی (که اسامی آن ها در گواهی انحصار وراثت ذکر شده است) تنظیم و تقدیم دادگاه خانواده کند.
2. تعیین وقت رسیدگی و تشکیل جلسه: پس از ثبت دادخواست، پرونده به شعبه مربوطه ارجاع شده و وقت رسیدگی تعیین می شود. طرفین (زوجه و ورثه) به دادگاه دعوت می شوند تا دفاعیات خود را مطرح کنند.
3. صدور حکم و پیگیری مراحل اجرایی: پس از بررسی مدارک و اظهارات طرفین، دادگاه حکم به پرداخت مهریه صادر می کند. پس از قطعیت حکم، زوجه می تواند از طریق اجرای احکام دادگستری، نسبت به توقیف و فروش اموال متوفی و دریافت مهریه خود اقدام نماید.

هزینه های دادرسی: هزینه دادرسی در دادگاه خانواده، معادل ۳.۵ درصد از کل مبلغ مهریه (اگر وجه نقد باشد) یا معادل ارزش روز سکه ها (اگر سکه باشد) است. این هزینه در مقایسه با روش ثبت بیشتر است، اما امکان رسیدگی به پرونده های پیچیده تر و احراز وجود ترکه را فراهم می کند.

حقوق مالی دیگر زن و سناریوهای حقوقی خاص پس از فوت همسر

فوت همسر، علاوه بر حق مهریه، سایر حقوق مالی زن را نیز تحت تأثیر قرار می دهد و می تواند سناریوهای پیچیده ای را رقم بزند. درک این ابعاد برای هر زنی که در این موقعیت قرار می گیرد، حیاتی است.

حقوق مالی علاوه بر مهریه

زن پس از فوت همسرش، علاوه بر مهریه، ممکن است از حقوق مالی دیگری نیز برخوردار باشد که هر یک دارای شرایط و ضوابط خاص خود هستند:

• سهم الارث زوجه: زن دائم، یکی از ورثه متوفی محسوب می شود و علاوه بر مهریه، از اموال همسر خود ارث می برد. بر اساس ماده ۹۱۳ قانون مدنی:
  • در صورت داشتن فرزند: زن مستحق یک هشتم از تمامی اموال منقول و غیرمنقول متوفی است.
  • در صورت عدم وجود فرزند: سهم زن به یک چهارم از تمامی اموال منقول و غیرمنقول افزایش می یابد.

  این سهم، کاملاً مجزا از مهریه است و مطالبه مهریه مانع دریافت سهم الارث نخواهد شد.

• استرداد جهیزیه: جهیزیه، اموالی است که زن از خانه پدری به منزل مشترک می آورد و مالکیت آن همچنان با زن است. پس از فوت همسر، زن می تواند جهیزیه خود را مسترد کند. برای این کار، باید مالکیت خود بر اقلام جهیزیه را اثبات کند که معمولاً با فاکتور خرید، لیست جهیزیه امضا شده توسط شاهدان یا شهادت شهود امکان پذیر است. ماده ۳۰ قانون مدنی به زن این حق را می دهد که مال خود را استرداد کند.
• اجرت المثل ایام زوجیت: اگر زن در طول زندگی مشترک کارهایی را که شرعاً بر عهده اش نبوده (مانند خانه داری، آشپزی، مراقبت از فرزندان) به دستور همسر و بدون قصد تبرع (رایگان انجام دادن) انجام داده باشد، می تواند پس از فوت او نیز اجرت المثل این فعالیت ها را مطالبه کند. اثبات این شرایط نیازمند ارائه دلایل و مدارک کافی به دادگاه است.
• نفقه ایام عده: پس از فوت همسر، زن باید عده وفات نگه دارد (معمولاً چهار ماه و ده روز). در این مدت، اگر زن در زمان حیات همسر، ناشزه (نافرمان) نبوده باشد، نفقه ایام عده به او تعلق می گیرد. این نفقه از ترکه متوفی پرداخت می شود و در صورت عدم وجود ترکه، در اولویت پرداخت قرار می گیرد.

مهریه همسران متعدد (زن اول و دوم)

در جامعه ما، گاه مردان بیش از یک همسر دارند. در صورت فوت همسر، تمامی همسران (چه دائم و چه موقت) حق مطالبه مهریه خود را دارند. قانون بین مهریه زن اول و زن دوم تفاوتی قائل نیست و حقوق آن ها در مطالبه مهریه کاملاً مساوی است. اگر ترکه متوفی برای پرداخت مهریه تمامی همسران کافی نباشد، میزان مهریه به نسبت طلب هر یک از آن ها از کل ترکه تقسیم می شود (نسبت بندی). به عنوان مثال، اگر ترکه ۱۰۰ میلیون و مهریه زن اول ۵۰ میلیون و مهریه زن دوم ۱۰۰ میلیون باشد، در مجموع ۱۵۰ میلیون مهریه وجود دارد. اگر ترکه تنها ۹۰ میلیون باشد، هر کدام به نسبت سهم خود از ۹۰ میلیون دریافت می کنند؛ یعنی زن اول ۵۰/۱۵۰ و زن دوم ۱۰۰/۱۵۰ از ۹۰ میلیون تومان را دریافت خواهند کرد.

چالش ها و باورهای غلط رایج

در مسیر مطالبه مهریه پس از فوت همسر، سناریوهای پیچیده و چالش های زیادی وجود دارد که آگاهی از آن ها می تواند به تصمیم گیری بهتر کمک کند:

• متوفی فاقد اموال کافی: این یکی از بزرگترین چالش هاست. اگر متوفی هیچ اموال یا ترکه قابل توجهی از خود به جا نگذاشته باشد، زن نمی تواند مهریه خود را مطالبه کند. در این حالت، ورثه نیز هیچ مسئولیتی برای پرداخت مهریه از اموال شخصی خود ندارند. این وضعیت می تواند بسیار دشوار باشد، اما قانون راهی برای مطالبه مهریه از شخصی غیر از متوفی یا اموال ورثه، در نظر نگرفته است.
• انتقال اموال توسط شوهر قبل از فوت: گاهی اوقات، شوهر ممکن است قبل از فوت خود، اموالش را به نام دیگران (مثلاً فرزندان یا سایر بستگان) منتقل کند. اگر این انتقال با هدف فرار از دین مهریه انجام شده باشد، زن می تواند با طرح دعوایی در دادگاه، خواهان ابطال آن معاملات شود. اثبات قصد فرار از دین، نیازمند ارائه دلایل و مدارک محکمه پسند به دادگاه است.
• فوت شوهر قبل از پدرش: این سناریو نیز پیچیدگی های خود را دارد. اگر شوهر قبل از پدرش فوت کند، او وارث پدرش نخواهد بود. به عبارت دیگر، سهم الارثی از اموال پدرش به او تعلق نمی گیرد که زن بتواند مهریه خود را از آن سهم الارث مطالبه کند. در این شرایط، تنها اموالی که مستقیماً به نام شوهر بوده است، مبنای محاسبه ترکه و پرداخت مهریه قرار می گیرد.
• فوت زوجه قبل از مطالبه مهریه: بر خلاف آنچه برخی تصور می کنند، اگر زوجه در طول حیات خود مهریه را مطالبه نکرده و پیش از همسرش فوت کند، حق مهریه او ساقط نمی شود. در این حالت، مهریه جزو ترکه زن محسوب می شود و ورثه او (اعم از فرزندان، والدین و حتی همسرش) می توانند مهریه را از شوهر (اگر در قید حیات باشد) مطالبه کنند. این نکته مهم، باور غلط رایج مبنی بر سقوط مهریه با فوت زن را رد می کند و نشان می دهد که حق مهریه حتی پس از فوت زن نیز به ورثه او منتقل می شود.

اهمیت مشاوره حقوقی متخصص

مسائل مربوط به مهریه و ارث، به ویژه در شرایط پس از فوت همسر، از پیچیدگی های خاصی برخوردار است. آگاهی صرف از قوانین ممکن است برای عبور از این مسیر کافی نباشد و گاهی تصمیمات اشتباه، منجر به از دست رفتن حقوق می شود. از این رو، بهره مندی از مشاوره حقوقی تخصصی، می تواند راهگشا و حیاتی باشد.

چرا در این مسیر به وکیل نیاز داریم؟

حضور یک وکیل متخصص خانواده یا وکیل ارث در کنار شما، مزایای متعددی را به همراه خواهد داشت:

• پیچیدگی ها و ظرافت های قانونی: قوانین مربوط به مهریه، ارث، انحصار وراثت و دیون متوفی، دارای جزئیات و تبصره های فراوانی هستند که ممکن است برای افراد عادی قابل درک نباشد. یک وکیل مجرب، با تسلط کامل بر این قوانین، می تواند بهترین راهکار قانونی را برای شما ترسیم کند.
• صرفه جویی در زمان و هزینه: تلاش برای پیگیری امور حقوقی بدون آگاهی کافی، می تواند منجر به اتلاف وقت و متحمل شدن هزینه های اضافی شود. یک وکیل می تواند با سرعت و دقت بیشتری مراحل را پیش ببرد و از اشتباهاتی که ممکن است به ضرر شما تمام شود، جلوگیری کند.
• افزایش شانس موفقیت: وکیل با تکیه بر تجربه خود، می تواند مدارک لازم را به درستی جمع آوری، دادخواست ها را به شکل صحیح تنظیم، و در جلسات دادگاه یا اداره ثبت، به نحو مؤثری از حقوق شما دفاع کند. این امر به طور قابل توجهی شانس موفقیت شما در مطالبه مهریه و سایر حقوق مالی را افزایش می دهد.
• کاهش بار روانی: در شرایط دشوار پس از فوت همسر، مواجهه با مسائل حقوقی و اداری می تواند بسیار استرس زا باشد. واگذاری این امور به یک متخصص، می تواند بار سنگینی را از دوش شما بردارد و فرصت بیشتری برای تمرکز بر بازیابی روحی به شما بدهد.

مشاوره با یک وکیل آگاه، نه تنها به شما در درک بهتر حقوق قانونی تان کمک می کند، بلکه شما را در پیچ و خم های فرآیندهای اداری و قضایی نیز راهنمایی خواهد کرد تا بتوانید با اطمینان خاطر بیشتری گام بردارید. این گام، سرمایه گذاری برای حفظ حقوق و آرامش آینده شماست.

نتیجه گیری

مهریه، به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زن، با فوت همسر به هیچ عنوان از بین نمی رود و این حق، بر تمامی دیون دیگر و تقسیم ارث اولویت دارد. زن می تواند تمامی مهریه خود را، فارغ از اینکه نزدیکی میان او و همسرش واقع شده باشد یا خیر، از ترکه متوفی مطالبه کند. این مطالبه می تواند از طریق اجرای ثبت اسناد یا مراجعه به دادگاه خانواده صورت گیرد که هر کدام مراحل و شرایط خاص خود را دارند.

همچنین، زن علاوه بر مهریه، می تواند از سایر حقوق مالی خود مانند سهم الارث، استرداد جهیزیه، اجرت المثل ایام زوجیت و نفقه ایام عده نیز بهره مند شود. در شرایطی که متوفی چندین همسر داشته باشد، حقوق تمامی همسران در مطالبه مهریه برابر است. در مواجهه با چالش هایی نظیر کمبود ترکه یا انتقال اموال قبل از فوت، آگاهی از ابعاد قانونی و بهره گیری از مشاوره متخصص، اهمیتی حیاتی پیدا می کند.

در نهایت، درک کامل از «مهریه بعد فوت همسر» و تمامی ابعاد حقوقی و عملی آن، به زنان کمک می کند تا در شرایط سخت و غبارآلود از دست دادن همسر، بتوانند با دیدی باز و اطمینان خاطر، از حقوق مسلم خود دفاع کنند. یادآوری این نکته ضروری است که حقوق قانونی، پشتوانه ای برای حفظ کرامت و امنیت مالی افراد است و بهره گیری از دانش حقوقی، کلید احقاق آن محسوب می شود.