هرس درخت انگور pdf

مقدمه

نامگذاری قسمت­های مختلف درخت انگور

برای انجام عملیات هرس شناخت قسمت­های مختلف یک درخت بسیار ضروری می­باشد. انگور نیز از جمله درختانی است که هرساله نیاز به هرس داشته و در صورت عدم انجام هرس، میوه های حاصل کم کیفیت و ریز خواهد بود.

1- تنه: حد فاصل بین شاخه های اصلی و سطح خاک، تنه یا ساقه نامیده می شود.

2- شاخه های نو رسیده: شاخه های نرم و شکننده و سبز روی شاخه های یکساله تشکیل شده و دارای برگ، پیچک و گل­آذینی که به میوه تبدیل می شود.

3- شاخه های بارور: بخش بالغ، چوبی و قهوه­ای رنگ درخت انگور بوده که در واقع همان شاخه های نورسیده که به بلوغ رسیده­اند و میوه تولید کرده­ اند.

4- کوردون یا بازو : در واقع به بازوهای درخت انگور بعد از هرس فرم گفته می شود.

5- پاجوش: شاخه هایی که از قسمت تنه یا ساقه در نزدیکی سطح زمین تشکیل می شود. (شکل 1)

شکل 1: بخش­های مختلف گیاه انگور

انواع هرس

عملیات هرس براساس زمان­بندی و هدف طبقه­بندی می شود. براساس زمان به دو دسته هرس زمستانه و هرس تابستانه و براساس نوع هدف به هرس فرم­دهی و هرس باردهی تقسیم­بندی می شود. ریشه درختان انگور رشد محدودی دارند و اگر هرس به درستی انجام نگرفته و تناسب بین ریشه و اندام هوایی رعایت نشود، محصول نهایی کیفیت خود را از دست می­دهد بنابراین در زمان انجام هرس توجه به این نکته بسیار ضروری و مهم است.

هرس فرم:

مانند دیگر درختان، این هرس در سال­های اول زندگی نهالستان انجام گرفته و مراحل بعدی هرس و نگهداری از درخت (کوددهی، سمپاشی، برداشت، حذف علف­های هرز، شناسایی بیماری و آفت) را تسهیل می­کند.

به گفته نهالستان پالیز نهال اصولا انگور به دو فرم خوابیده یا خزنده و فرم ایستاده تربیت می شود. در مناطقی با زمستان­های سرد، فرم خوابیده بهترین گزینه برای درختان انگور می­باشد. در این روش تنه اصلی بر روی زمین قرار داشته و تعداد 3 تا 5 بازوی اصلی از تنه منشعب می شود. بر روی هر بازوی اصلی 2 تا 3 بازوی فرعی وجود داشته و شاخه های بارده بر روی آن­ها شکل می­گیرد. در واقع پس از پایان سال اول شاخه های رو به بالا باید هرس شده و شاخه های رو به پایین از بالای جوانه دوم هرس می شوند. پس از پایان هرس نیز می­توان آن­ها را در زیر خاک قرار داد.(شکل 2)

شکل 2: برداشت انگور از در حالت فرم خزنده

در فرم ایستاده تنه و شاخه ها از زمین فاصله داشته و براساس نوع رقم و شرایط آب­وهوایی، یکی از انواع فرم ایستاده انتخاب می شود. پاچراغی، کوردون یا شبکه­ای، چفته­ای یا داربستی از اشکال فرم ایستاده می­باشد. از مزیت­های فرم ایستاده به فرم خوابیده می­توان به استفاده از مساحت بیشتر مزرعه، استفاده از ماشین­آلات برای عملیات­های زراعی، عدم تماس خاک با میوه و برگ­ها، دریافت نور بیشتر و کاهش بیماری و آفات و سهولت برداشت  اشاره کرد البته هزینه اولیه برای احداث داربست و قیم از معایب این روش می­باشد (شکل 3).

شکل 3: سهولت در برداشت مکانیزه در فرم­های ایستاده انگور

فرم پاچراغی: بوته های مو 50 تا 150 سانتیمتر تنه و حداکثر 3 تا 5 بازو بر روی تنه اصلی قرار دارد. این فرم نیازمند قیم موقت می­باشد. شاخه های بارده بر روی بازوهای اصلی قرار می­گیرند. این فرم در طی تقریبا 3 تا 4 سال ایجاد می شود. در واقع در سال اول از شاخه های موجود شاخه­ی قوی­تر را انتخاب کرده و از بالای جوانه دوم هرس می­کنیم و شاخه های ضعیف را حذف می­کنیم. در سال بعدی از بین شاخه های رشد کرده شاخه­ی قوی­تر را به عنوان تنه انتخاب کرده و دو شاخه را به عنوان بازو انتخاب می­کنیم. برای استحکام بیشتر از قیم استفاده می شود. در سال بعدی نیز دو بازوی دیگر از بین شاخه های قوی­تر انتخاب می­کنیم و به این ترتیب درخت انگور به فرم پاچراغی تربیت می شود. شاخه های بارده بر روی بازوها تشکیل می شوند. در این فرم طول بازوها کوتاه­تر از فرم کوردون می­باشد. (شکل 4)

شکل 4: فرم پاچراغی براساس ارتفاع تنه به دو دسته کوتاه و بلند تقسیم ­بندی می شود.

فرم کوردون: در این روش بازوها به وسیله­ی سیم و قیم نگهداری می شود. در طول باغ قیم­ها و سیم­ها ( 2 تا 3 ردیف سیم) قبل از کاشت نهال در مزرعه مستقر می شوند. در فرم کوردون تنه نسبتا بلند بوده و دو بازو بر روی سیم قرار داده می شود. برای ایجاد این فرم در سال اول باید دو جوانه را بر روی نهال باقی گذاشته و مابقی را هرس کرد. در سال دوم، شاخه های نزدیک به سطح زمین کاملا حذف شده و دو شاخه قوی­تر را به عنوان بازو انتخاب می­کنیم. بعد از رشد رویشی این دو بازو به سیم­ها متصل می شود. در ابتدای سال سوم یک متر از بازوها را نگه داشته و مابقی حذف می شوند. در فصل رویشی سال سوم شاخه های جوانی بر روی بازو تشکیل می شود. حدود 5 شاخه جوان را بر روی بازو باقی گذاشته و بقیه بازو و شاخه ها حذف می شود. شاخه های جوان باقیمانده را به سیم دوم متصل می­کنیم. در انتهای فصل سوم 3 تا 4 جوانه را روی شاخه های جوان گذاشته و بقیه جوانه ها حذف می شوند. در شروع سال چهارم شاخه ها از بند دوم هرس می شوند و در نهایت از هر جوانه شاخه فرعی تشکیل شده و بر روی آن میوه تولید می شود. بدین صورت فرم نهایی درخت انگور تشکیل شده و هر سال این اتفاق برای باردهی انجام می شود (شکل 5 و 6).

شکل 5: فرم کوردون درختان انگور

شکل 6: تشکیل میوه بر روی بازوهای فرم کوردون

هرس فرم چفته­ای یا داربستی: تنه در این فرم بسیار بلندتر از سایر روش­ها بوده و به بیش از 2 متر می­رسد. در این روش قیم­های بلندی از بالا به یکدیگر اتصال پیدا کرده و برای نگهداری بازوهای انگور از آن استفاده می شود. مراحل تشکیل بازو مانند روش­های دیگر است ولی تفاوت عمده آن طول بازوها و تنه درخت می­باشد. این روش در مزارعی با مساحت کم و منازل استفاده می شود چون انجام هرس باردهی و سایر عملیات­های زراعی با مشکل مواجه می شود. (شکل 7)

شکل 7: روش داربستی برای مساحت ­های پایین، مناسب است.

بهترین زمان برای انجام هرس زمستانه، 15 تا 20 روز بعد از برگ ریزان یا بعد از پایان یخبندان و سرمای شدید است. در این زمان تشخیص شاخه ها از یکدیگر بسیار آسان بوده و هرس به درستی انجام می شود. در ارقام مختلف انگور محل قرار گیری جوانه های بارده بر روی شاخه­ی یکساله کمی متفاوت است اما به صورت کلی میانه­ی شاخه­ی یکساله بیشترین خوشه های انگور تشکیل می شود. با توجه به شرایط اقلیمی و نوع رقم، باید مناسب­ترین نوع هرس فرم­دهی انتخاب شده تا درختان انگور بیشترین میزان نور خورشید را دریافت کنند.

هرس سبز: زمان انجام این هرس در فصل رویشی می­باشد. در واقع در این هرس پاجوش و تنه­جوش­هایی که بر روی تنه ایجاد شده باید کاملا حذف شوند. اگر بر روی شاخه هایی که میوه تشکیل شده و بعد از خوشه ها، شاخه ها بیش از حد رشد داشته باشند باید از سومین بند آن­ها را حذف نمود. البته حذف زیاد برگ و شاخه ها کار درستی نمی­باشد چون انجام فعالیت فتوسنتز با مشکل مواجه می شود و در نهایت میوه هایی بی­کیفیت تولید خواهد شد. در هرس سبز می­توان خوشه ها را نیز هرس نمود. در واقع با حذف تعدادی از میوه های انگور، میوه های باقیمانده شیرین­تر و درشت­تر خواهند شد. (شکل 8)

شکل 8: حذف شاخه­ و برگ­های اضافه بعد از تشکیل خوشه

حلقه ­برداری

برای افزایش اندازه محصول، زودرس شدن، جلوگیری از ریزش گل علاوه بر رعایت نیازهای کودی و آبیاری می­توان از حلقه­برداری نیز استفاده نمود. در واقع در این عمل یک لایه از پوست که حاوی آوندهای آبکش می­باشد، از تنه اصلی جدا می شود. در این عمل مسیر حرکت شیره پرورده بخش بالای درخت و پایین آن قطع شده و مواد تولیدی در برگ­های درخت به سمت ریشه انتقال داده نمی شود و میوه های در حال تشکیل از این مواد استفاده می­کنند. با توجه به نوع هدف حلقه­برداری زمان­های متفاوتی می­توان این کار را انجام داد به عنوان مثال اگر هدف جلوگیری از ریزش گل باشد باید چند روز پیش از ظهور گل یا دوران گلدهی انجام شود یا اگر هدف بزرگ شدن حبه هاست باید این کار را کمی پس از زمان ریزش طبیعی گل اجرا شود. زخم ایجاد شده نباید عمیق باشد چون در اثر عدم دسترسی ریشه به مواد مغذی، قسمت­های پایینی درخت ضعیف شده و این کار نتیجه معکوس می­دهد. آبیاری منظم در التیام زخم بسیار ضروری می­باشد. (شکل 9)

شکل 9: حلقه­ برداری در درخت انگور

منابع:

سیفی؛ محمدرضا، راهنمای جامع و مصور پرورش انگور (کاشت، داشت و برداشت)، تاک، 1392

حکمتی، جمشید، باغبانی علمی و عمهرس سبز انگور (هرس تابستانه)

مقدمه

هرس سبز را می توان کامل کننده هرس خشک دانست زیرا این عمل باعث توزیع صحیح و منظم مواد غذایی در اندام های گیاه می شود، این هرس هنگامی بر روی بوته مو انجام می گیرد که جوانه ها شروع به رشد کرده باشند، هرس را می توان در تمام فصل رشد ادامه داد.

چرا هرس سبز انگور

هرس شاخه های حاوی خوشه از ۴ الی ۵ بند بالاتر از محل خوشه باعث جلوگیری از رشد بی رویه شاخه شده و مواد غذایی جذب خوشه شده در نتیجه باعث افزایش کمی و کیفی عملکرد می شود. هرس پاجوشها ، تنه جوشها و شاخه های فاقد محصول که شیره پرورده زیادی را جذب نموده و رشد سریعی دارند، باعث تقویت بوته مو شده در نتیجه افزایش کمی و کیفی عملکرد را به همراه خواهد داشت. هرس برگ در مناطقی که دارای روزهای ابری زیادی در هنگام رس یدن محصول دارند به رنگ گیری سریع خوشه ها کمک زیادی می کند. هرس برگ در مناطق خشک و کم باران باعث کاهش سطح تبخیر و تعرق شده در نتیجه بوته انگور کمتر دچار کم آبی می شوند و هرس برگ در مناطق مرطوب و پر باران باعث تهویه بهتر هوا از لابلای شاخ و برگها شده در نتیجه بوته کمتر در معرض آلودگی به بیماری سفیدک سطحی می شود. در بوته هایی که بیش از حد توان گیاه دارای خوشه زیادی می باشند به علت توزیع کمتر ش یره پرورده در تعداد زیادی خوشه ، عملکرد کیفی و بازار پسندی میوه کاهش می یابد لذا هرس گل و به تعادل رساندن تعداد خوشه بر حسب توانایی گیاه، از کاهش کمی و کیفی عملکرد جلوگیری می نماید. هرس سبز باعث حذف شاخه های حاوی محل تخم ریزی زنجره شده در نتیجه باعث کاهش جمعیت این آفت می شود قسمت های مختلفی که هرس سبز بر روی آن انجام می گیرد، عبارتنداز : شاخه های سبز و در حال رشد سریع، جوانه، برگ، خوشه های میوه، پاجوشها و تنه جوشها.

حذف جوانه

هدف از این عمل حذف بعضی از جوانه های غیرمفید مو می باشد، همزمان با حذف این جوانه های غیر مفید می توان ش اخه های زائد و یا بیمار را نیز حذف کرد، جوانه های غیر مفید جوانه های هستند که به سرعت رشد کرده و فقط به شاخه و برگ تبدیل می شوند و بارده نیستند.

هرس شاخه های سبز

از ابتدای بیداری تاک از خواب زمستانی و شروع دوران رشد تعدادی شاخه وهمچنین پاجوش وياتنه جوش شروع به روییدن کرده و شاخه هایی زائد تولید می کند که باعث تضعیف مو می شود، به همین دلیل بیشتر از این که طول این شاخه ها به ۱۴ سانتی متر برسد می بایستی آنها را هرس کرد، در بعضی مواقع یک یا چند دستک بر روی شاخه ها و از محل بند می رویند که بعضی از آنها زیر خوشه قرار دارند و بعضی بالاتراز خوشه ها ظاهر می شود که این دستک ها را نیز می بایستی تا حد ممکن حذف کرد. بوته های انگوری که از ارقام قوی بوده و یا به دلیل کوددهی بیش از حد و آبیاری زیاد از رشدی غیر عادی برخوردار شده اند لازم است در زمانیکه خوشه هاهنوز به صورت گل هستند به منظور تقویت و جلوگیری از ریزش بی مورد گل ها تعدادی از شاخه ها را از ۳ تا ۴ بند بالاتر از محل خوشه حذف شود.

هرس برگ ها

برگ ها منبع تولید مواد غذایی برای درختان به شمار می آیند در سطح پھنک برگ ها شیره گیاهی خام به کمک نور خورشید به شیره پرورده تبدیل می شود، به همین دلیل حذف بی رویه برگ ها باعث تضعیف بوته مو می شود، معمولا از هرس تابستانه  برگ ها فقط در مناطق سردسیر استفاده بیشتر می شود چرا که طول فصل رشد بوته ها در این مناطق کوتاه است، این هرس به منظور استفاده بیشتر خوشه ها از نور آفتاب انجام می گیرد.

هرس خوشه

در زمان تشکیل میوه یک سوم تا نصف خوشه را حذف، تا اندازه حبه های باقی مانده بر روی خوشه بزرگ تر شوند، همچنین با توجه به سن تاک، تعداد ۲۸ تا ۳۲ خوشه روی هر تاک نگه داشته و خوشه های اضافی را حذف می شوند.

تنک کردن گل

تنک کردن خوشه گل، معمولا در زمانی بین ظهور برگ ها تا باز ش دن گل ها انجام می پذیرد، با اجرای این روش هرس تابستانه ، نسبت تعداد برگ به خوشه، افزایش می یابد، به هنگامی که پرچم ها و مادگی های گل در حال تشکیل می باشند، افزایش تعداد برگ باعث می شود که مواد قندی بیشتری به خوشه های باقی مانده برسد و تعداد حبه های سالم در خوشه بالا رفته و خوشه پر پشت شود.

حذف خوشه

در این نوع تنک کردن، خوشه را پس از تشکیل حبه ها، از شاخه جدا می س ازند و این روش هرس تابستانه ، بر روی تعداد حبه در خوشه و یا طول آن ، اثر مستقیمی ندارد ، در واقع خوشه های کوچک و یا بسیار بزرگ و خوشه هایی که شکل متناسبی ندارند، جدا می شوند، بدیهی است که خوشه های باقی مانده، از مواد غذایی بیشتری برخوردار شده و به آنها درشت تر می شوند، این روش، بیشتر برای تنظیم میزان محصول ارقامی بکار می رود، که بیش از حد محصول می دهند.

تنک کردن حبه

از دیگر روشهای هرس سبز انگور تنک کردن حبه می باشد . در این روش، مقداری از انتهای خوشه به طوری که تعداد دلخواهی از حبه ها باقی بماند، قطع می شود، معمولا در بیشتر ارقام خوشه را به گونه ای کوتاه می کنند که حدود ۸۰ تا ۱۰۰ حبه بروی خوشه باقی بماند، در آزمایشی که در کالیفرنیا انجام شد، برای به دست آوردن حداکثر رنگ و حجم هر حبه رقم توکای به ۱۱ تا ۱۴ سانتی متر سطح برگ نیاز بوده است. با ۲۴ تا ۲۶ برگ برای هر خوشه، وزن متوسط خوشه به دست آمده در این آزمایش ۶۰۰ گرم گزارش شده است. لازم به ذکر است که روش های تنگ کردن یاد شده ، تأثیر چندانی بر روی ارقام بیدانه ندارد و اجرای آن ها به دلیل بازده اندک این رقم، معمول نیست، اجرای این روش های تنگ کردن، بیشتر در ارقام دانه دار، عملی و مقرون به صرفه می باشد.

سر برداری و قطع سر شاخه ها

از دیگر روشهای هرس سبز انگور ، سربرداری و قطع سرشاخه هاست که از سالهای دور بین موکاران مرسوم بوده و هنوز هم هست ، قطع سر شاخه ها به طول ۱۰ تا ۳۰ سانتی متر بوده که پیشینه آن به سال ۱۸۶۳ میلادی باز می گردد . در بیشتر نواحی انگور خیز ایران و به ویژه در دیم کاری های فارس، سرشاخه ها را در اوایل دوره گل دهی برمی دارند و اصطلاحا به آن ترپاز می گویند، با این عمل، از رشد طولی ساقه جلوگیری شده مواد غذایی که می باستی صرف رشد سبزینه ای شوند، موقتا به گل ها تغیر مسیر داده و از ریزش آن ها تا حد زیادی جلوگیری می شود ، گفتنی است که واکنش ارقام مختلف در برابر سربرداری ، یکسان نیست به طوری که سربرداری برخی ارقام باعث ازدیاد محصول آن ها می شود و در پاره ای دیگر، اثر چندانی ندارد.

همچنین مطالعه پستهای زیر نیز در رابطه با هرس سبز انگور ( هرس تابستانه ) پیشنهاد می گردد:

دانلود فایل PDF مقاله هرس سبز انگور ( هرس تابستانه)

توضیحات

• فرمت : PDF
• حجم فایل : 1.47 مگابایت
• نویسنده : مرتضی ارجمند پناه ایدلیکی
• تهیه شده در : مدیریت ترویج جهاد کشاورزی استان آذربایجان غربی
• سازنده PDF : شرکت کشاورزی و دامپروری سرافراز هزارمسجد

لی انگور، علم کشاوزی ایران، 1391

دولتی بانه، حامد، انگور (مدیریت جامع کشت، پرورش، تولید و فرآوری)، دانشگاه کردستان، 1395