بحران کمبود دارو پیشروی نظام سلامت کشور/ بازهم پای ارز در میان است؟

گزارش آنا از وضعیت دارویی کشور:

در سال جدید یکی از نگرانی‌ها کمبود و نایاب شدن برخی از داروهاست، موضوعی که بار‌ها در مورد آن صحبت شده با اینکه بسیاری از مسئولان ارشد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نگرانی قابل توجهی ندانسته و تاکید بر این دارند که مشکلی از نظر تامین دارو در کشور وجود ندارد.

به گزارش خبرنگار گروه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا، در سال جدید یکی از نگرانی‌ها کمبود و نایاب شدن برخی از داروهاست، موضوعی که بار‌ها در مورد آن صحبت شده با اینکه بسیاری از مسئولان ارشد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نگرانی قابل توجهی ندانسته و تاکید بر این دارند که مشکلی از نظر تامین دارو در کشور وجود ندارد با این حال نگرانی‌ها مبنی بر کمبود دارو همچنان در میان مردم وجود دارد، گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد ذخایر آنتی‌بیوتیک در ایران به طرز عجیبی کاهش یافت و این کمبود به تدریج گریبانگیر ساده‌ترین دارو‌ها هم شده است.

دیابتی‌ها در صدر تقاضا دارو

از سوی دیگر برخی از دارو‌ها در سال گذشته با تقاضا قابل توجهی رو به رو بود برای مثال بیماران دیابتی در صدر درخواست دارو هستند در همین زمینه امیرحسین حبیبیان معاون مرکز آمار و فناوری اطلاعات سازمان بیمه سلامت ایران، با اشاره به اینکه پُر مصرفترین دارو‌های کشور، مربوط به بیماران دیابتی است، افزود: تعداد ۲۴۰ میلیون داروی متفورمین در سال ۱۴۰۲ تجویز شده که در مقایسه با سال قبل از آن ۳۰ درصد افزایش داشته است و پس از آن دارو‌های آ اس آ و لوزارتان که در پُرفشاری خون استفاده میشوند، قرار دارند.

وی همچنین گفت: در ۱۵ استان کشور پر مصرفترین دارو‌ها ابتدا دارو‌های بیماران دیابتی و در رتبه بعدی دارو‌های بیماران قلبی و عروقی است که عبارتند از استان‌های آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی، اردبیل، همدان، قزوین، قم، اصفهان، یزد، کردستان، ایلام، لرستان، چهارمحال و بختیاری، البرز، زنجان و گیلان، در ۱۶ استان کشور نیز پر مصرفترین ابتدا دارو‌های بیماران قلبی و عروقی و در رتبه بعدی دارو‌های بیماران دیابتی است که عبارتند از استان‌های تهران، سمنان، مازندران، گلستان، خراسان شمالی، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، کرمانشاه، لرستان، کهگیلویه و بویر احمد، فارس، خوزستان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان و بوشهر.

حبیبیان ادامه داد: در سال ۱۴۰۲ همچنان داروی انسولین قلمی، پُر هزینه‌ترین داروی تجویزی بوده که مبلغی بالغ بر ۴۴۰ میلیارد تومان برای این دارو از سوی سازمان بیمه سلامت هزینه شده است.

معاون مرکز آمار و فناوری اطلاعات سازمان بیمه سلامت ایران، با اشاره به افزایش ۲۰ تا ۳۰ درصدی صدور نسخه‌های الکترونیک در ماه‌های مختلف سال ۱۴۰۲ نسبت به سال قبل از آن، گفت: از ابتدای اجرای طرح نسخه الکترونیک تا کنون بیش از ۲۹۰ میلیون نسخه الکترونیک ثبت شده که در ماه‌های انتهایی سال ۱۴۰۲ حدود ۱۲ میلیون نسخه در ماه در سطح کشور توسط پزشکان تجویز شده است.

چرا برخی از دارو‌ها نایاب شدند؟

محمدرضا کشاورز بازرس انجمن داروسازان در گفت‌وگو با خبرنگار سلامت خبرگزاری آنا، بیان داشت: یکی از مشکلات استراتژیک بزرگی که گریبانگیر شرکت‌های داروسازی شده، فروش اینترنتی دارو بوده که این موضوع عمل توزیع دارو را در کشور با مشکل مواجه کرده است.

 بازرس انجمن داروسازان افزود: از سوی دیگر در حال حاضر کمبود نقدینگی یه یک مسله جدی برای داروخانه‌داران تبدیل شده است، شرکت‌های دارویی و داروسازان هم با مشکل کمبود نقدینگی رو به رو هستند در تامین نقدینگی مورد نیاز چالش دارند در نتیجه تمامی این صنف‌های مرتبط با یک مشکل مشترک دست و پنجه نرم می‌کنند. همچنین از زمان اجرا طرح دارویار ۳۰ درصد افزایش قیمت را شاهد بودیم.

کشاورز در ادامه گفت: بد عهدی برخی از بیمه‌ها و سازمان برنامه و بودجه در بحث نقدینگی باعث شده است تا زنجیره دارو در کشور با برخی از مشکلات رو به رو شود.

بازرس انجمن داروسازان اظهار کرد: در بحث کمبود دارو با دو وجه مواجه هستیم؛ یکی بحث کمبود ارز مرغوب و تحریم و یکی دیرکرد تخصیص اعتبار از بانک مرکزی که مورد دوم نقش بسیار پررنگ تری در کمبود دارو دارد. وقتی در پرداخت وجه تاخیر ایجاد می‌شود، چرخه تولید با کندی مواجه شده و جبران این کمبود پس از تخصیص وجه، ۳ تا ۶ ماه زمانبر خواهد بود.

در بحث کمبود دارو با دو وجه مواجه هستیم؛ یکی بحث کمبود ارز مرغوب و تحریم و یکی دیرکرد تخصیص اعتبار از بانک مرکزی که مورد دوم نقش بسیار پررنگ تری در کمبود دارو دارد. وقتی در پرداخت وجه تاخیر ایجاد می‌شود، چرخه تولید با کندی مواجه شده و جبران این کمبود پس از تخصیص وجه، ۳ تا ۶ ماه زمانبر خواهد بود

کشاورز در پاسخ به سوالی در مورد در خصوص گران شدن و یا نایاب شدن برخی دارو‌ها بیان کرد: تغییر ارز ترجیهی به ارز نیمایی یکی از عوامل گرانی دارو بوده است ولی برای جبران گرانی دارو شرکت‌های بیمه موظف شده اند تا مابهتفاوت قیمت‌های قبلی و جدید را پرداخت کنند، اما متاسفانه برخی از بیمه‌ها بد عهدی می‌کنند.

آخرین وضعیت دارویی کشور

محمد پیکانپور مدیرکل امور دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو درباره اظهاراتی مبنی بر اینکه کمبود اقلام دارویی در سال جاری نسبت به سال گذشته کمتر، اما موارد دچار کمبود مهمتر و حیاتی‌تر هستند، توضیح داد: کدام یک از دارو‌هایی که پارسال کمبود داشتند، حیاتی نبودند؟ مگر پارسال تنها کمبود ویتامین داشتیم و امسال کمبود‌ها حیاتی شده است؟

وی افزود: طبق اعلام سامانه بررسی سازمان غذا و دارو، میزان کمبود‌های دارویی در کشور در آذرماه سال جاری ۹۹ قلم گزارش شده است؛ اما رفع این کمبود‌ها تنها در حوزه اختیارات سازمان غذا و دارو نیست. مثلا تعداد ۳۱ قلم از این کمبود‌ها به تامین ارز EIH بازمیگردد و باید ارز اروپا در اختیار حوزه دارو قرار گیرد که بتوان برخی از این دارو‌ها را تامین کرد.

وی در ادامه تصریح کرد: بانک مرکزی برای جبران این موضوع در حال پافشاری است و هفته گذشته ۲۰ میلیون دلار جهت این اقلام اختصاص یافت؛ اما با توجه به اینکه تامین این موارد با کندی‌هایی مواجه میشود و درخواست‌های ما با تاخیر برطرف میشود، طبیعتا داروی مربوطه هم دچار کمبود میشود و در سازمان غذا و دارو نیز خود دستگاه چاپ ارز نیست که بتواند تامین کننده ارز باشد.

پیکانپور با تاکید بر اینکه اگر تمام عوامل زنجیره تامین دارو کنار یکدیگر قرار نگیرند، کمبود‌ها رخ میدهد، اظهار کرد: نمیشود صرفا در رسانه گفت چرا به مشکلات دارویی رسیدگی نمی‌شود؟ اگر قرار است مشکلات برطرف شود باید هر نهادی در جایگاه خود در این زنجیره عملکرد خود را به درستی انجام دهد و پاسخگو باشد

وی گفت: اگر قانون بودجه ۱۴۰۳ به درستی تدوین شود و حساب دارو از سایر حساب‌ها به درستی تفکیک شود، سامانه پرداخت برخط معوقات بیم‌های و اعتبارات دارویاری راهاندازی شود و پرداخت منطقی از خزانه به ذینفع نهایی بدون دستاندازیِ بخش‌های مختلف صورت گیرد، مشکلات مربوط به تامین دارو مرتفع خواهد شد.

باز هم پای بازار ارز در میان است

اکنون، اما در آغاز سال ۱۴۰۳، به نظر میرسد حوزه بهداشت و درمان دوباره در آستانه چالش یا چالش‌های بسیاری قرار دارد که باید پیش از تبدیل آن به بحرانی جدی برای آنها چاره اندیشی شود.دغدغه‌های که مانند بسیاری از اقلام و کالا‌ها یک سوی ریسمان دلایل آن به سیاست‎های لحاظ شده در زمینه تخصیص و بهای ارز، رفع تعهد ارزی همچنین بودجه در نظر گرفته شده، برای حوزه سلامت گره خورده است.

شرایطی که به دفعات کارشناسان حوزه اقتصاد و سلامت درباره آن هشدار داده‌اند، اما همچنان بسیاری از موارد مطرح شده، مدنظر متولیان امر قرار ندارد، به عنوان نمونه آنگونه که علیرضا سالم، عضو شورایعالی داروخانه‌های کشور اظهار کرده است، هرچند به تهیه ماده موثره مورد نیاز صنعت داروسازی ارز دولتی تعلق می‌گیرد، اما دیگر اجزای تولید و ساخت دارو، ارز یاران‌های ندارند؛ بنابراین تهیه آن برای سازندگان دارو در کشور هزینه بالایی خواهد داشت، چراکه باید این نیازهایشان را با ارز آزاد تهیه کرده و وارد کشور کنند؛ بنابراین روند صعودی گاه و بیگاه بهای ارز، نه تنها موجبات بالا رفتن بهای تمام شده مواد اولیه می‌شود، بلکه به دنبال آن سایر هزینه‌های تولید را نیز افزایش می‌دهد و نمود چنین وضعیتی هم افزایش قیمت دارو برای مصرف‌کنندگان خواهد بود.

باید چاره‌اندیشی دقیقی در حوزه دارو صورت بگیرد

آنچه به وضوح نشان می‌دهد، چالش‌های جدی بیشماری امسال در مسیر تولید و تهیه اقلام دارویی وجود دارد و براین اساس اگر متولیان امر برای آنها چاره‌اندیشی درست نکنند، باز هم شاهد شدت گرفتن مشکلات موجود در صنعت دارو و به تبع آن کمبود و گرانی در زمینه اقلام دارویی و ناتوان‌تر شدن خانواده‌های بیماران برای تهیه اقلام مورد به جهت پرداخت رقم بالاتری برای درمان بیمارانشان خواهیم بود.