فریاد کمک از دریای خزر/ آخرین نسل خاویار در آستانه انقراض!

به گزارش خبرنگار علمی و فناوری خبرگزاری آپارات نیوز؛ دریای خزر به عنوان بزرگ ترین دریاچه جهان خانه ی بسیاری از گونه های منحصر به فرد آبزیان است که نقش مهمی در اکوسیستم و اقتصاد منطقه دارند. اما در سال های اخیر صید بی رویه و عدم مدیریت صحیح منابع بسیاری از گونه های ارزشمند از جمله ماهیان خاویاری را در معرض انقراض قرار داده است. برای بررسی بیشتر این معضل و راهکار های حفظ و احیای ذخایر آبزی دریای خزر گفت وگویی صمیمانه با محمد پورکاظمی استاد تمام موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور و متخصص ژنتیک مولکولی آبزیان ترتیب داده ایم که در ادامه می خوانید.

بحران انقراض ماهیان دریای خزر و ضرورت اقدامات حفاظتی

محمد پورکاظمی متخصص ژنتیک مولکولی آبزیان و استاد تمام موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور به چالش های مهمی که ذخایر آبزیان ایران و به ویژه ماهیان خاویاری دریای خزر با آن مواجه اند پرداخت.

پورکاظمی ضمن تأکید بر اهمیت حفاظت از گونه های آبزی از تهدید جدی انقراض این گونه ها به دلیل برداشت بیش از حد نبود آگاهی و اقدامات ناکافی حفاظتی صحبت کرد.

مشکلات اصلی در حفاظت از گونه های آبزی چیست؟

پورکاظمی در این خصوص توضیح داد: یکی از مشکلات اساسی در اکوسیستم های طبیعی برداشت بیش از ظرفیت گونه های آبزی است. وقتی که فشار صید بیش از حد باشد ابتدا ماهیان بزرگ تر و مولدین از چرخه حذف می شوند. مولدین به آن دسته از ماهیان گفته می شود که به سن بلوغ رسیده و قابلیت تولید مثل دارند. حذف این ماهیان بزرگ تر به معنای از دست دادن ذخیره ژنتیکی مهمی است و جایگزین شدن ماهی های ریزتر به عنوان مولد سبب می شود که نسل های بعدی ضعیف تر و کوچک تر باشند. این شرایط ادامه دار می تواند به نابودی کامل گونه های اصلی و تنوع ژنتیکی آنها منجر شود.

اقدامات بین المللی برای حفظ ذخایر آبزی چیست؟

پورکاظمی با اشاره به تجربیات جهانی گفت: در کشور های مختلف از جمله ایالات متحده مردم در مدیریت منابع آبزی نقش فعالی دارند. مثلاً در ویسکانسین آمریکا مردم خودشان تعداد ماهیان صید شده را مشخص می کنند و در فصل تخم ریزی هیچ کس اجازه صید ندارد. آنها با آگاهی از اهمیت حفاظت از زیستگاه های طبیعی به جای تخریب در بازسازی و حفظ آنها مشارکت می کنند. این آگاهی و همکاری مردم یکی از کلید های موفقیت در حفظ ذخایر آبزی است.

وضعیت ماهیان خاویاری دریای خزر چگونه است؟

وی به وضعیت بحرانی ماهیان خاویاری دریای خزر اشاره کرد و گفت: در حال حاضر هر ۵ گونه خاویاری دریای خزر که توسط اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) به عنوان گونه های در معرض خطر شناخته می شوند در آخرین مرحله انقراض قرار دارند. این ماهیان که روزگاری بخش بزرگی از اقتصاد ایران را تشکیل می دادند اکنون به دلیل برداشت های بی رویه و نبود برنامه های حفاظتی مناسب در آستانه نابودی قرار گرفته اند. علاوه بر ماهیان خاویاری گونه هایی مانند ماهی آزاد دریای خزر اردک ماهی و بعضی از گونه های کپور نیز در خطر انقراض هستند.

چه راهکاری برای نجات این گونه ها پیشنهاد می دهید؟

پورکاظمی درباره راهکار های موجود توضیح داد: یکی از اقدامات اساسی که باید انجام شود ایجاد بانک ژن زنده برای ماهیان خاویاری است. اگر حتی دو ماهی از دریای خزر صید شوند نباید کشته شوند بلکه باید به این بانک ژن منتقل و برای تکثیر نگهداری شوند. ماهیان پس از رسیدن به سن بلوغ دوباره به دریا بازگردانده می شوند تا بتوانند به چرخه تولید نسل بازگردند. همچنین باید بانک اسپرم و DNA برای این ماهیان ایجاد شود تا در صورت نیاز از این ذخایر برای احیای نسل استفاده کنیم.

چرا تاکنون این راهکار ها عملیاتی نشده اند؟

وی در پاسخ به این سؤال افزود: یکی از مشکلات اصلی نبود منابع مالی کافی و عدم هماهنگی بین سازمان ها و نهاد های مرتبط است. ما نیازمند یک همکاری جامع بین محققین اندیشمندان بخش های دولتی و خصوصی و نهاد های مردم نهاد هستیم. در اروپا و آمریکا برای نجات گونه های در معرض خطر اتحادیه های مردمی تشکیل شده است که از طریق کمک های مالی و برنامه ریزی های دقیق به نجات این گونه ها می پردازند. در ایران نیز باید چنین تشکل هایی ایجاد شود تا خیرین و دوستداران محیط زیست بتوانند با اطمینان خاطر کمک های خود را به درستی هدایت کنند.

نقش مردم و فرهنگ سازی در این زمینه چیست؟

پورکاظمی تأکید کرد: آگاهی بخشی به مردم درباره اهمیت حفظ تنوع زیستی و عواقب صید در فصل تخم ریزی از اهمیت زیادی برخوردار است. متأسفانه بسیاری از مردم نمی دانند که صید ماهی در فصل تخم ریزی می تواند به نابودی کامل گونه ها منجر شود. باید مردم را نسبت به این موضوع آگاه کنیم که حفاظت از ذخایر آبزی نه تنها به حفظ محیط زیست کمک می کند بلکه امنیت غذایی و اقتصادی کشور را نیز تضمین می کند.

وی در پایان افزود: ما نیازمند یک برنامه ریزی جامع و ملی هستیم که تمامی سازمان ها محققین و مردم در آن مشارکت کنند. اگر هم اکنون به فکر نجات ذخایر آبزی خود نباشیم در آینده ای نه چندان دور شاهد انقراض کامل گونه هایی خواهیم بود که زمانی نماد ثروت و تنوع زیستی کشور ما بودند.

این مصاحبه به خوبی نشان می دهد که حفاظت از ذخایر آبزیان نیازمند اقدامات جدی آگاهی بخشی و همکاری تمامی ارکان جامعه است تا از فاجعه انقراض جلوگیری شود.

انتهای پیام/