شاه در پاسخ به خبرنگار آمریکایی: ما از شما همبرگر نمی خریم/ از شوروی اسلحه خریدیم/ کاسترو آشوبگر است/

به گزارش خبرگزاری آپارات نیوز در آذرماه ۱۳۵۵ درست دو سال پیش از پیروزی انقلاب و زمانی که شاه تصمیم گرفته بود قیمت نفت را در اجلاس پیش روی اوپک با ۱۵ درصد افزایش پیشنهاد دهد خبرنگار آسوشیتدپرس با او گفت وگوی مفصلی انجام داد. این گفت وگو علاوه بر قیمت نفت در موضوعاتی چون خریدهای تسلیحاتی ایران از آمریکا همین خریدها از شوروی تعداد کارکنان آمریکایی در ایران و دستمزد آن ها و… شکل گرفت. در ادامه بخش هایی از این گفت وگو را که در مجله ی «خواندنیها» مورخ ۲۷ آذر ۱۳۵۵ بازنشر شد می خوانید:

… رئیس جمهوری منتخب آمریکا جیمی کارتر گفته است که اگر کشورهای عضو اوپک قیمت های نفت را بالا ببرند ضربه ی شدیدی به کشورهای مصرف کننده ی نفت وارد خواهد کرد. ملک خالد ماه گذشته گفته بود که اگر فقط پای عربستان سعودی در میان بود او ترجیح می داد که قیمت نفت تا اواخر سال ۱۹۷۷ ثابت بماند. با توجه به این نکته آیا اعلیحضرت شاهنشاه احساس می کنند پانزده درصد افزایش قیمت نفت که از طرف ایران پیشنهاد شده رقم قابل مذاکره ای باشد؟

افزایش بهای نفت

شما حتما می دانید که برخی از اعضای اوپک خواستار افزایش خیلی بیش تری بوده اند بنابراین رقم پیشنهادی ایران رقم متعادل و بینابینی است. اما مسئله این است که افزایش قیمت نفت در سال ۱۹۷۳ که در حقیقت یک افزایش چهاربرابر محسوب می شد تا چه حد به تورم جهانی دامن زده است؟ در ایالات متحده به نسبت پنج دهم درصد. با این حساب پانزده درصد افزایش قیمت نفت تا چه حد به این تورم خواهد افزود؟ طبیعتا به مقدار ناچیزی.

ما به زودی یعنی پانزده دسامبر خواهیم دید و تردید نیست که کنفرانس قطر فرصتی برای مبادله ی هرگونه ایده و اندیشه خواهد بود و احتمالا مثل این سه چهار سال اخیر روش های عاقلانه ای اتخاذ می شود.

یعنی هر اتفاقی هم بیفتد باز شما احساس می کنید مقدار معتدلی است؟

ما معتدل هستیم. ما به ویران کردن جهان علاقه ای نداریم و در حقیقت هم دنیا به وسیله ی ما به ویرانی کشیده نمی شود. خود ما هزینه های بالارفته ی بسیار داریم که از آن رقم خیلی بیش تر است. در همین مدت شما قیمت فولاد خودتان را ۸ درصد افزایش دادید.

تصور می کنم ۶ درصد باشد قربان.

ما همبرگر از شما نمی خریم

بسیار خوب گیریم ۶ درصد ما نام این را همان طور که خودتان معمول کرده اید «تورم همبرگری» می گذاریم. اما ما که از شما همبرگر نمی خریم ما فولاد کالاهای الکتریکی رآکتورهای اتمی و نیز اسلحه از آمریکا می خریم و می توانیم به شما اطمینان دهم که اصلا این یک تورم همبرگری نیست.

اعلیحضرتا هفته ی گذشته «او.ای.سی.دی» اعلام کرد که در سال ۱۹۷۵ مصرف نفت در ۲۴ کشور عضو آن ۳.۹ درصد کاهش یافته است در حالی که تولید ناخالص ملی فقط ۱.۲ درصد تنزل کرده است. من شخصا سال هاست که با نظریات اعلیحضرت در مورد رجحان استفاده از نفت در صنایع پتروشیمی بر استفاده از آن برای گرم کردن خانه ها و مصارفی از این قبیل آشنایی دارم. آیا به عقیده ی شاهنشاه افزایش قیمت نفت به ترویج استفاده از سایر منابع انرژی کمک نخواهد کرد و آیا به نظر شاهنشاه چنین چیزی خوب است یا بد؟

این درست همان چیزی است که من همیشه امید آن را دارم زیرا شما در ایالات متحده منابع زغال برای مصرف چهارصد سال دارید. برای کی و برای چه شما این زغال را زیر زمین نگه می دارید؟ واقعا برای کی و برای چه؟ در حالی که می بینیم برای تامین منابع انرژی دیگر کار چندانی نکرده اید.

فرمایش شاهنشاه پرسش دیگری برای من پیش می آورد: آیا اعلیحضرت به عنوان کارشناس مسائل انرژی احساس می کنند که ایالات متحده و سایر کشورهایی که از لحاظ تکنولوژی پیشرفته هستند کوشش های همه جانبه و کافی برای پدید آوردن منابع دیگر انرژی مانند انرژی خورشیدی هیدروژن امواج دریا و مانند آن به عمل می آورند؟

تا آن جا که من می دانم خیر همه چیز را که منتشر نمی کنند. شما آن چه را که باید بکنید نمی کنید ممکن است کارهایی انجام دهید اما به نظر من این به هیچ روی کافی نیست.

آیا اعلیحضرت هرگز خواسته اند در ذهن خود تخمین بزنند که از چه زمانی انرژی خورشیدی قابل استفاده خواهد بود مثلا این کار در ۱۹۸۰ یا ۱۹۸۵ امکان پذیر است؟

نمی دانم خود ما در این زمینه تحقیقاتی می کنیم. دو دانشگاه ما هم اکنون فعالیت خود را صرف تحقیق در این زمینه یعنی انرژی خورشیدی می کنند ولی منابع انرژی فراوان دیگری نیز وجود دارد. هیدروژن حرارت مرکزی زمین و غیره.

مایلم به سوال دیگرم یعنی خریدهای ایران از ایالات متحده بپردازم؛ تصور می کنم که ایران مصمم است ضمن پنج سال آینده حدود ۴۸ میلیارد دلار در آمریکا خرج کند اما بخش اعظم این رقم صرف خریدهایی غیر از تسلیحات می شود و ارقام ۷ تا ۹ میلیارد دلار را دیده ام که برای خرید اسلحه اختصاص داده شده.

کمی بیش تر از این رقم می توان گفت که سی وپنج میلیارد دلار صرف خریدهای غیرتسلیحاتی خواهد شد کمی بیش تر از این رقم اگر شما آن چه را که ما می خواهیم از شما بخریم خواه اسلحه و خواه غیر اسلحه به ما بفروشید.

زمینه های مهم مورد نظر کدام است؟ من شنیده ام که خرید بیمارستان ها ازجمله ی آن هاست.

قیمت بیمارستان های شما خیلی زیاد است. باید آن را کمی پایین بیاورید.

برخی دیگر از سایر زمینه ها چیست؟

زمینه های هسته ای و هر چیز دیگری که به تولید برق مربوط شود. ماشین آلات بسیار سنگین. سی وپنج میلیارد دلار رقم کوچکی نیست بلکه رقم سرسام آوری است. حالا بگذارید من یک سوال بکنم: من واقعا در این اندیشه ام که شما کدام طرف بازرگانی دیگری دارید که یک چنین رابطه ی بازرگانی عظیمی با آن داشته باشید؟

من نمی دانم شاید کانادا ژاپن نه نمی توانم بگویم نمی دانم. من تصور می کنم که در حال حاضر ۲۲ هزار آمریکایی غیرنظامی در خدمت شرکت های آمریکایی در ایران به سر می برند. تردید نیست که نگرانی شما در مورد قیمت های نفت دست کم تا حدودی ناشی از هزینه ی برنامه های عمرانی ایران ازجمله پرداخت دستمزد به کارکنان خارجی است. ممکن است اعلیحضرت بفرمایند که ایران به طور متوسط در ازای هر آمریکایی غیرنظامی چه مبلغی به شرکت های آمریکایی می پردازد؟ من ارقام بسیار بزرگی را در این مورد شنیده ام.

واقعا ارقام بزرگی هستند.

کسی به من می گفت که حتی حقوق ماهانه ی ۱۲ هزار دلار هم هست.

در مورد عده ی معدودی حتی از این هم بیش تر البته نه این که تصور کنید این افراد عالی ترین مدارج تحصیلات دانشگاهی را دارند نام آن مکانیک های متخصص را شما چه می گویید؟ همان هایی که کارهای هواپیما را اداره می کنند؟

مهندس نگهداری هواپیما؟

چیزی مثل همین ها. دستمزدشان خیلی کلان است.

آیا این پول به خود این افراد می رسد یا به شرکت مربوطه پرداخت می گردد؟

آه! این پرسش بسیار خوبی است.

قربان آیا ممکن است حد متوسط دستمزد را ذکر بفرمایید؟

استفاده از هر یک شاهی

نه ولی می توانم به شما بگویم که این پرداخت خیلی خیلی بالاست. من حداکثر پرداخت ها را می دانم که آن هم رقمی کمی بیش تر از ۱۲ هزار دلار در ماه است. منظورم این است که این پرداخت به سالی ۱۵۰ هزار دلار برای هر نفر می رسد. بعضی از مردم فکر می کنند که ایران کشور چاق و چله و پول داری است که نمی داند پول خودش را چگونه خرج کند بنابراین آن ها باید پول ما را از ما بیرون بکشند اما این گروه نمی دانند که هر شاهی پول این کشور صرف برنامه های عمرانی آن می شود.

ایران بعد از چین طولانی ترین مرز مشترک را با شوروی که تصور می کنم ۱۵۰۰ مایل باشد دارد. بعد از جنگ دوم جهانی یعنی همان روزهایی که من برای اولین بار به ایران آمدم تصور می کنم اتحاد شوروی آذربایجان را برای ده سال در اشغال داشت. آیا درست است؟

آن ها فقط در طول مدت جنگ آن جا را اشغال کرده بودند یعنی ارتش سرخ آن را در اشغال داشت. آن وقت برای یک سال آن را از ایران جدا کردند.

فقط یک سال بود؟

بله ولی اشغال فقط در مدت جنگ از موقعی که آن ها در سال ۱۹۴۱ وارد ایران شدند.

ولی آن ها که واقعا تا سال ۱۹۴۶ بیرون نرفته بودند آیا درست است؟

نه آن ها بیرون رفتند اما بعد از آمریکایی ها و انگلیسی ها. آن ها اول آن رژیم دست نشانده ی پوشالی را به وجود آوردند و سپس رفتند.

با توجه به این مسئله خبر بازید ژنرال حسن طوفانیان که اکثرا خریدهای نظامی ایران را انجام می دهد از اتحاد جماهیر شوروی در روزنامه ی حزب رستاخیز توجه مرا به خود جلب کرد. آیا این بازدید حاکی از آن است که ایران احتمالا موضوع خرید اسلحه از اتحاد جماهیر شوروی را مد نظر قرار داده است؟

ما در گذشته هم از اتحاد جماهیر شوروی اسلحه خریداری کرده ایم. هدف اصلی ما در موضوع اسلحه در نظر گرفتن نیازهای تسلیحاتی کشور است. ما از همه جا اسلحه می خریم. هرکس بتواند این سلاح ها را برای ما تامین کند از نظر ما فرق نمی کند. اگر آمریکا بتواند تامین کند بسیار نیکوست ولی باید بدانید که شما تنها منبع تامین سلاح نیستید.

بنابراین این موضوع علامتی برای جلب توجه سایر منابع به شمار می رود؟

خیر این عمل قبلا انجام گرفته است.

همان طور که شاهنشاه اطلاع دارند من روز گذشته با هواپیما بر فراز تنگه ی هرمز پرواز کردم و شاهد عبور نفت کش های عظیم از این راه آبی بودم. با علم بر این که ۹۰ درصد نفت ژاپن و ۷۵ درصد نفت اروپا و ۳۰ درصد نفت ایالات متحده از تنگه ی ۲۶ مایلی هرمز که یک جانب آن سواحل کشور عمان و جانب دیگرش خط ساحلی ایران و بندرعباس قرار گرفته حمل می گردد و نیز با آشنایی به این مطلب که خیلی آسان می توان جلوی این عبور و مرور را سد نمود شخص بهتر می تواند دلیل احتیاج ایران را به خرید اسلحه درک نماید. با تامین مقادیر معتنابهی اسلحه و با توجه به دامنه ی آن به نظر آن اعلیحضرت نقش استراتژیکی ایران در این قسمت جهان از نقطه نظر جغرافیای سیاسی (ژئوپولیتیک) چه خواهد بود؟

ایران خود سنگر ثبات است تصور کنید که اگر عمان به دست جبهه ی خلق آزادی عمان که کمونیسم بین المللی در آن جا به وجود آورده بود می افتاد می توانستند تقریبا با دست خالی محل عبور منبع انرژی جهان را تهدید نمایند. حال باید دید در صورتی که ایران اقدام قاطعی به عمل نمی آورد چه تهدیدی ممکن بود به وجود آید. بنابراین قدرت ما قبل از هر چیز ضامن ثبات ملت ماست. در درجه ی بعد ایران کمک کننده به ثبات منطقه ی خلیج فارس است تمام منطقه ی خلیج فارس؛ زیرا ما بهترین روابط را با کلیه ی کشورهای کرانه های خلیج فارس برقرار ساخته ایم و اگر آن ها متفقا با ما همکاری نمایند چه بهتر در غیر این صورت ما بایستی قادر باشیم در صورت لزوم به تنهایی آن راه آبی را باز نگاه داریم همچنین ایران می تواند ستون ثبات برای آسیای غربی باشد و این چیزی است که همه ی ما آرزومندیم. فی المثل همان کاری که ژاپن می تواند برای شرق آسیا انجام دهد ولی برخی پرسش ها پیش می آید: آیا ژاپن با تحولات جدید تصمیم خواهد گرفت که به صورت قدرت نظامی درآید و یا آن که همچنان به صورت قدرت اقتصادی باقی خواهد ماند.

بعد به خاورمیانه می رسیم. ایران در منتها الیه غرب آسیا واقع شده است. سیاست ما چنان است که غیر از آشوبگرانی مانند فیدل کاسترو همه به آن احترام می گذارند و به آن اعتماد دارند. کاسترو معتقد است که بین کشورهای عضو اوپک عده ای خوب هستند عده ای بد. خوب ها آن هایی هستند که برای رژیم او شخصیت قائل هستند. او معتقد است که خوب ها کاملا حق دارند قیمت نفت خود را بالا ببرند اما بدها چنین حقی ندارند. همچنین او خودش می تواند شکرش را از قرار هر تن هزار و هفتصد دلار بفروشد و این کار را دو سال پیش کرد. بسیار خوب این همان طور که می دانید غیرعادی است این نوعی تزویر و تقلب یکنواخت است گاهی انسان احساس می کند که مایل است در این دنیای غم افزا کمی هم بخندد.

در این تصویر کلی استراتژیکی نظر شاهنشاه درباره ی بلوچستان چیست؟ شنیده ام که منطقه ی بسیار حساسی است.

این چیزی است که من درباره ی آن زیاد می اندیشم. البته نه دقیقا همین جمله اما من امروزه عبارت کلی دوستان شرقی خودم را به کار می برم. تصور کنید که برای پاکستان و بلوچستان اتفاقی بیفتد در آن صورت ما در تمامی منطقه ی اقیانوس هند با اوضاع کاملا جدیدی روبه رو خواهیم شد. من به دوستان و دشمنان خودم این اخطار را می دهم که قدرت ما فقط برای باز نگه داشتن تنگه ی هرمز نیست بلکه متوجه وضع حفظ موجود در شرق ایران نیز هست و این به سود همه است.

… هنگامی که به تصویر جهانی آینده ی ایالات متحده اتحاد شوروی و چین به صورت یک ضد تعادل در برابر ظهور ابرقدرت های منطقه ای مانند ایران در خاورمیانه و برزیل در آمریکای لاتین و شاید به طور بالقوه اندونزی در آسیای جنوب شرقی می نگرید آیا تغییرات اساسی را در تعادل قدرت ها پیش بینی می فرمایید؟ به عبارت دیگر من در فکر خود به عبارت ملت های دارا و ملت های نادار می اندیشم چیزی مانند شمال و جنوب که تقسیم بندی های سنتی مبتنی بر علل سیاسی را منسوخ کرده و براساس داشتن خواه کمونیست غیرکمونیست و ضد کمونیست یا نداشتن است. به عبارت دیگر دسته بندی ها را نه براساس زمینه های تاریخی بلکه براساس فقر و غنا تنظیم می کند.

تا آخرین دقیقه کوشیدیم

چنین چیزی اگر اتفاق بیفتد خطرناک است. برای همین است اگرچه ما معتقد نیستیم که در پاریس نتایج زیادی به دست خواهد آمد ولی باز هم ما یک عضو فعال کنفرانس پاریس باقی ماندیم و تا آخرین دقیقه کوشیدیم ببینیم چه کاری می توانیم بین شمال و جنوب بکنیم. زیرا اگر ما کشورهای سعادتمندتر و متمدن تر بخواهیم همچنان در شرایط ثروتمندی باقی بمانیم این وضع به حساب کشورهای فقیر که قبلا هم فقیر بوده اند تمام می شود در آن صورت نوع جدیدی از امپریالیسم به وجود خواهد آمد که احتمالا خیلی بدتر از انواع قدیمی آن خواهد بود زیرا در گذشته آن مردم آن قدر پایین بودند که هرگز نمی توانستند به فکر شورش یا چیزی مانند آن بیفتند. اما حالا می توانند. در چنین شرایطی ما مجبور خواهیم بود که آن واکنش ها را با زور و کشتن هزاران هزار نفر سرکوب کنیم که در آن صورت جامعه ی ما به جای پیشرفت سیر نزولی طی خواهد کرد.

اما چیز دیگری نیز که ممکن است اتفاق افتد آن است که کشورهای ثروتمند مسئولیت های بیش تری به دوش گیرند تا در نتیجه پاسداران صلح شوند و همان طور که اوپک امروزه تلاش به انجام آن دارد به کشورهای دیگر کمک کنند. و اما در مورد جهان به اصطلاح آزاد صنعتی اروپا باید بگویم: اگرچه جوامع اروپایی امروزه در وضعی دشوار به سر می برند ولی این پرسش اصلی پیش می آید ک چرا آن ها در چنین وضعی قرار گرفته اند؟ علت آن این است: همان طور که بارها گفته ام و با وجودی که ممکن است این گفته به مذاق دیگران ناخوشایند باشد باز تکرار می کنم که مشکلات آن ها ناشی از خودسری آن هاست. شما بیش تر از آن چه می دهید می گیرید. چگونه ممکن است حتی اگر غنی ترین کشور جهان باشید به این وضع برای مدت زیادی ادامه دهید اگر شما بیش تر از آن چه می دهید بگیرید بالاخره پس از مدتی خزانه خالی می شود و جامعه منفجر می گردد. حتی امروزه در گرماگرم پیشرفت و ثروت و با وجود این که ما بزرگ ترین طرفداران کارگران هستیم من باز هم فرامینی صادر می کنم که از تضییع و اسراف جلوگیری شود. کارگران ایران ۲۰ درصد از منافع شرکت ها را به دست می آورند و می توانند ۴۹ درصد سهام آن را بخرند اما باز هم به خاطر مصالح خود آن ها ما به آن ها می گوییم که اگر تنبلی کنند این ۲۰ درصد از منافع از کجا باید تامین شود. بابت سهام خود چقدر به دست خواهند آورد؟ این به خیر و صلاح جامعه و کشور شماست. و اما برای دنیای کهن و پیر باید گفت که آن ها باید بیدار شوند. من می دانم که این می تواند بعضی از مردم را تحریک کند که شخصی در این گوشه ی دنیا چنین سخنانی به آن ها می گوید ولی اگر من هم سخن نگویم چیزی تغییر نخواهد کرد حقیقت همان است که من می گویم.

۲۵۹