نحوه محاسبه مهریه زن فوت شده
همه چیز درباره ی مهریه
مهریه مالی است که قابلیت تملک داشته باشد و در عقد نکاح ، مرد تعهد می کند که به زوجه بپردازد. ما در این نوشتار به طور مختصر منابع و احکام حقوقی مهریه را بیان می کنیم. برای اطلاعات بیشتر از یک مشاوره حقوقی خانواده راهنمایی بگیرید.
بنابراین مهریه مالی است که به هنگام عقد نکاح برای ضوابط شرع و رسم و عادت از طرف مرد به زن پرداخت می گردد و صداق – صداقیه، کابین و قرض هم نامیده می شود. مهریه عندالمطالبه است یعنی به محض انعقاد عقد نکاح زوجه مالک مهریه می شود . در صورت بطلان نکاح و یا فسخ آن از طرف مرد یا زن مهریه به زن تعلق نمی گیرد. در زمان عقد زوجین می توانند توافق نمایند که شخص خاصی ضمانت پرداخت مهریه را بنماید یا تضمین جهت پرداخت آن اخذ شود. بعد از فوت زن مهریه از طریق وراثت قابل مطالبه می باشد. یعنی وراث می توانند به نسبت سهم الارث ادعای مهریه را داشته باشند.
مهریه در طلاق از طرف مرد
زمانی که مرد دادخواست طلاق را تقدیم دادگاه نماید باید کل مهریه زوجه را پرداخت کند.
مهریه در طلاق از طرف زن
در طلاق از طرف زن از نوع طلاق بائن بوده و زوجه باید در قبال مالی که به شوهر می دهد طلاق بگیرد و این مال در اغلب موارد مقداری از مهریه زن می باشد که زوجه آن را بذل می نماید.
مهریه در طلاق توافقی
پرداخت مهریه در طلاق توافقی بستگی به توافق طرفین دارد. هرچند که با توجه به اینکه نوع طلاق خلع می باشد زوجه باید مقداری از مهریه خود را بذل نماید. قانون مقدار مشخصی برای مهریه تعیین نکرده و بستگی به توافق طرفین دارد. تعیین مهریه در نکاح منقطع الزامی است و عدم تعیین آن موجب ابطال عقد می باشد. قوانین جدید صرفاً درخصوص نحوه وصول مهریه و اجرای محکومیت مالی و بازداشت مرد می باشد.
مهریه به هر میزانی قابل وصول می باشد ولیکن مطابق مقررات جدید اعمال ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و بازداشت مرد درخصوص مهریه صرفاً تا میزان 110 عدد سکه بهار آزادی یا معادل آن میسر می باشد. اگر اموالی از زوج توقیف شود یا ایشان توانایی پرداخت داشته باشد بیش از 110 سکه قابل وصول است. هرگاه زوجه در صدد وصول مهریه خود برآید می تواند با تقدیم دادخواست به همرا عقدنامه به دادگاه خانواده و یا درخواست از اداره اجرای ثبت اقدامات لازم را انجام دهد. مدت آن بستگی به اوقات رسیدگی دادگاه، حضور زوج در دادگاه و روند توقیف اموال زوج و اجرای حکم دارد و مدت مشخصی را نمی توان تعیین کرد. حتی می توان بابت مهریه مرد را ممنوع الخروج کرد.
انواع مهریه
مهر انواع و اقسام مختلفی دارد که عبارتند از :
- مهرالسنه یا مهر محمدی : مهری است که پیامبر اسلام (ص) برای حضرت فاطمه (س) مقرر کردند و آن عبارت است از دویست و شصت و دو مثقال و نیم پور نقره مشکوک است.
2. مهرالمسمی : عبارت است از میزان مالی که به عنوان مهریه در عقد نکاح ذکر می گردد و مورد توافق زوجین است و یا مهری است که در عقد نکاح تعیین شده یا تعیین آن به عهده شخص ثالثی گذارده شده است.
3.مهرالمثل: هرگاه در عقد نکاح در زمان عقد مهریه تعیین نشود، زوجین می توانند پس از وقوع عقد با توافق مهریه تعیین نمایند. حال اگر قبل از تراضی برای تعیین مهریه نزدیکی شود زوجه مستحق مهرالمثل است. مهرالمثل عبارت است از مال که با در نظر گرفتن وضع خانوادگی زوجه و حال اقران و نزدیکان زوجه جهت مهر تعیین می شود. مهریه که در نکاح معوضه البضع پس از وقوع نزدیکی و قبل از توافق بر مهر معین برحسب شرافت و اوضاع و احوال زوجه به او داده می شود. (ماده 1091 قانون مدنی)
4. مهرالمتعه: هرگاه در عقد نکاح مهر تعیین نشود و زوج مصمم باشد که زوجه را قبل از نزدیکی طلاق دهد مقداری را به عنوان مهر تعیین و به زوجه پرداخت می کنند و این مبلغ بستگی به وضعیت مالی زوج دارد. برخلاف مهرالمثل که به وضع خانوادگی زوجه داشته است در تعیین مهرالمتعه وضعیت مالی زوج را مدنظر قرار می دهند، به طور خلاصه مهرالمتعه مهری است که در نکاح مفوضه البُضع شوهر به زن مطلقه خود که با او نزدیکی نکرده می دهد برای تعیین این مهر برخلاف مهرالمثل مرد از حیث وضعیت مالی مرد مد نظر قرار می گیرد.
5.مفوضه البضع: زوجه را در عقد نکاحی که دائم بوده و مهر ذکر نشده باشد با شرط عدم مهر شده باشد مفوضه النضع نامند.
6. مفوضه المهر: زوجه را در نکاح دائم که تعیین مقدار مهریه را به اختیار شوهر یا زوجه یا ثالث گذاشته باشند، مفوضه المهر گویند.
مهریه عندالاستطاعه چیست؟
عندالاستطاعه قیدی است که در عقدنامه درج می شود و تا زمانی که مرد توانایی مالی پرداخت مهریه را نداشته باشد زن نمی تواند مهریه خود را وصول نماید.
تفاوت مهریه عندالاستطاعه و عندالمطالبه
در زمانی که مهریه عندالمطالبه تعیین شود مرد محکوم به پرداخت مهریه شده و با توجه به شرایط باید آن را پرداخت کند ولیکن در زمانی که مهریه عندالاستطاعه تعیین می شود ابتدا باید ثابت شود که زوج توانایی پرداخت دارد.
دادخواست اعسار در مهریه
دادخواست اعسار از جانب مرد تقدیم دادگاه می شود و شخص باید ثابت نماید که توانایی پرداخت دین خود را ندارد و بر مبنای توانایی او دین تقسیط می شود.
مفهوم حال یا مدت دار بودن مهریه :
مهریه می تواند حال باشد یا مدت دار، اگر حال باشد زوجه می تواند بلافاصله بعد از عقد آن را مطالبه نماید و تا وصول آن از تمکین نیز امتناع کند و اقدام زن به موجب حق حبس از موارد نشوز نبوده و مسقط نفقه نیز نمی شود. ولی اگر مهریه مدت دار باشد، حق حبس ساقط و زن با تمکین می تواند نفقه دریافت کند. زن به مجرد عقد مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.
مهریه در سند نکاحنامه ذکر می شود و به صورت دین بر عهده شوهر خواهد بود. در عقد نکاح دائم می توان مهر تعیین نموده، یا پس از وقوع عقد بر میزان مهریه توافق کرد و عدم تعیین مهریه در عقد نکاح دائم موجب بطلان عقد نیست ولی در عقد نکاح غیر دائم (موقت) مبنای وقوع عقد تعیین مهریه می باشد عدم ذکر مهریه در نکاح موقت موجب بطلان آن خواهد بود.
شرایط مهریه :
مهریه باید دارای شرایط زیر باشد:
- مهریه ارزش مالی داشته باشد بنابراین آنچه را که فاقد ارزش مالی باشد نمی توان به عنوان مهریه تعیین کرد.
2 . زوج مالی را که می تواند مهریه قرار دهد که خود مالک آن باشد، بنابراین اموال عمومی یا مال موقوفه را نمی توان مهریه قرار داد. از نظر شرع و قانون قابل نقل و انتقال و معامله باشد لذا نمی توان مشروبات الکلی یا حیوانات حرام گوشت و….. را به عنوان مهریه تعیین کرد.
4. لازم نیست که مهریه عین معین باشد، بلکه انجام عمل یا حرفه آموزی یا تدریس هم می تواند مهریه باشد مثل آموزش رایانه یا آموزش قرآن یا زبان انگلیسی به زوجه می تواند، به عنوان مهریه تعیین نمود.
مهریه به دو طریق از زوج توسط زوجه قابل وصول است :
از طریق مراجعه به محاکم دادگستری
زن (زوجه) با طرح دعوا با دادن دادخواست به دادگاه خانواده مهریه خود را از شوهرش مطالبه می کند، چون دعوی مالی است، باید با توجه به میزان مبلغ مهریه مورد مطالبه مهریه علاوه بر دو برگ دادخواست باید فتوکپی مصدق عقدنامه یا رونوشت آن ضمیمه دادخواست شود، طرح این دعوی تابع تشریفات دادگاه خانواده است.
وصول مهریه از طریق اجرای ثبت
هرگاه عقدنامه ازدواج رسمی باشد مهریه از طریق اجرای ثبت نیز قابل وصول خواهد بود. بدین توضیح که زوجه به دفترخانه ای که ازدواج در آن واقع و به ثبت رسیده است رجوع و تقاضای وصول مهریه خود را می نماید از طرف دفترخانه مراتب به زوج ابلاغ میشود.
چگونگی دریافت و مطالبه مهریه پس از فوت شوهر
بسیاری از بانوان پس از فوت همسرشان گمان می کنند که مهریه شان دیگر قابل مطالبه نمی باشد و چون سهم ایشان از اموال شوهرشان زیاد نیست (در صورتیکه مرد اولاد داشته باشد، یک هشتم و در صورت عدم داشتن اولاد یک چهارم از قیمت اموال) نگران آن هستند، در صورت عدم دریافت مهریه از لحاظ اقتصادی دچار تنگدستی و عسر و حرج شوند.
به محض انعقاد نکاح چه عقد دائم باشد چه موقت، زن مالک تمام مهریه می گردد، بدین معنا که اگر زن فوت شود ورثه وی به جز شوهر می توانند اقدام به وصول مهریه ایشان نمایند.
مهریه از حقوق مالی زن محسوب شده و در زمره دیون ممتاز است به آن معنا که در صورت فوت یا ورشکستگی مرد پس از دیونی که طلبکار با وثیقه دارد اولویت با پرداخت مهریه همسر می باشد.
وکیل دادگستری مطالبه مهریه با استفاده از ابزار های قانونی می تواند اقدام به اخذ مطلوب نماید.
حال شدن پرداخت مهریه پس از فوت شوهر
پس از فوت مرد، مهریه زن تبدیل به دین حال می شود؛ بدین معنا که چه مهریه عندالمطالبه باشد چه به صورت عند الاستطاعه، زن می تواند اقدام به وصول نماید.
مرجع صالح تقدیم دادخواست مطالبه مهریه کجاست؟
مرجع صالح برای تقدیم دادخواست مطالبه مهریه؛ دادگاه خانواده در حوزه قضایی آخرین اقامتگاه متوفی در ایران خواهد بود.
مستفاد از مواد ۲۳۲ و ۲۳۷ قانون امور حسبی دعاوی علیه میت از جمله مطالبه مهریه به طرفیت ورثه یا نماینده قانونی ایشان و نیز وصی (در مواردیکه وصی برای ادای دیون متوفی؛ وصی تعیین شده باشد) اقامه می گردد، اگر چه ترکه در ید وراث نباشد.
چه اموالی را می توان به عنوان مهریه قرار داد؟
- مهریه می تواند هم حقوق معنوی دارای ارزش اقتصادی مانند حق اختراع باشد، هم حقوق مادی باشد که در همین شاخه حقوق مادی می تواند عین معین مانند خانه و زمین باشد که البته باید در سند ازدواج مشخص و معین شود، هم می تواند عین کلی مانند سکه باشد که امروزه مرسوم ترین نوع مهریه تعیین تعداد مشخصی سکه بهار آزادی به عنوان مهریه است.
- مهریه می تواند نسبت منفعت مال ( برای مثال اجاره بهای ملک ) باشد.
- همچنین در مواردی مبلغی وجه رایج به عنوان مهریه معین می گردد.
چنانچه زن قبل از فوت همسرش مهریه خویش را دریافت نکرده باشد؛ این امکان وجود دارد که پس از فوت وی برای وصول آن اقدام نماید، لیکن با توجه به نوع مهریه پروسه مطالبه متفاوت خواهد بود، به همین سبب پیشنهاد می شود این اقدام با همراهی وکیل دادگستری مطالبه مهریه اقدام گردد.
عدم تعلق مهریه پس از فوت شوهر به زن
چنانچه در نکاح دائم مهریه ذکر نشده باشد و پس از عقد نیز طرفین توافقی بابت مهریه نکرده باشند؛ در صورتیکه مرد قبل از نزدیکی فوت نماید زن مستحق دریافت مهریه نمی باشد.
البته امروزه این مورد از موارد نادر است و در این صورت معمولا افراد مقدار کمی مهریه همانند یک سکه تعیین می نمایند.
استحقاق زن در دریافت مهریه از دیه مرد
چنانچه مرد به هر دلیلی مستحق دریافت دیه باشد، میزان دیه به نسبت سهم الارث بین ورثه تقسیم خواهد شد؛ لیکن اگر زن مهریه خود را دریافت نکرده باشد.
می تواند نسبت به دریافت آن از محل دیه اقدام نماید و طلب زن بابت مهریه چون دین شوهر محسوب می گردد به سهم الارث ورثه مقدم خواهد بود با این توضیح که از محل دیه ابتدا مهریه زن پرداخت می گردد و در صورتی که دیه مازاد بر مهریه باشد، الباقی دیه به نسبت سهم الارث بین وراث تقسیم خواهد شد.
نحوه محاسبه مهریه بعد از فوت شوهر چگونه است؟
اگر مهریه زن از نوع سکه و طلا باشد به نرخ روز به زن پرداخت می شود، اما مهریه های ریالی باید به نرخ روز ریالی تبدیل شوند.
بنابراین شاخص تورم سال فوت شوهر بر شاخص سال وقوع عقد ازدواج تقسیم می گردد.
سپس عدد به دست آمده در مبلغ مهریه زن ضرب شده و حاصل همان مهریه قابل وصول است. در موارد فوت شوهر تاریخ مطالبه مهریه اهمیتی ندارد.
مثلا زن و مردی سال ۱۳۶۰ ازدواج کرده اند و مهریه خانم ۱۰۰ هزار تومان است.
اگر آقا سال ۱۳۹۵ فوت کرده باشد، شاخص سال ۱۳۹۵ را بر شاخص سال ۱۳۶۰ تقسیم می کنیم. عدد به دست آمده را در ۱۰۰ هزار تومان ضرب می کنیم.
گرفتن مهریه از پدر شوهر چگونه است؟
اگر شوهر توان مالی پرداخت مهریه را نداشته باشد یا فوت کند، پدر شوهر باید مهریه را بپردازد؟
اصولا خیر.
هر کس خود مسئول دیون و تعهداتی است که بر عهده دارد. پس پدر شوهر مجبور به پرداخت دین پسر خود نیست حتی اگر بسیار ثروتمند باشد.
البته در صورت زیر پدر شوهر مسئول پرداخت مهریه ی عروس خود است:
- پدر شوهر ضمن عقد ازدواج، در سند ازدواج یا در قرارداد جداگانه ای پرداخت مهریه را تقبل کرده باشد.
- پدر شوهر ضمن عقد ازدواج، در سند ازدواج یا در قرارداد جداگانه ای، پرداخت مهریه را از جانب پسر خود ضمانت کرده باشد.
- پس تعهد لفظی برای مسئول دانستن پدر شوهر به پرداخت مهریه معتبر نیست.
گرفتن مهریه از سهم الارث شوهر
شرایطی را در نظر بگیرید که شوهر زنده است و مالی برای پرداخت مهریه همسر خود ندارد، اما با فوت پدر یا مادر شوهر، مبالغی به شوهر ارث می رسد.
در این موارد زن می تواند سهم الارث شوهر از اموال پدر شوهر یا مادر شوهر را بابت مهریه خود و به میزان آن توقیف نماید.
جهت مطالبه این مال، کافی است ماترک را جهت توقیف به اداره اجرای ثبت معرفی کند؛ اصلا مهم نیست که ماترک تقسیم شده باشد یا خیر.
گرفتن اجرت المثل بعد از فوت شوهر چگونه است؟
از جمله حقوق مالی زن اجرت المثل است.
مطابق قانون مدنی، زن می تواند اجرت کارهایی را که در در منزل شوهر انجام داده است مطالبه نماید، مشروط بر اینکه:
- کارها را به درخواست شوهر انجام داده باشد.
- به انجام آن کارها در عرف مزد تعلق بگیرد.
- زن قصد انجام رایگان آن امور را نداشته باشد.
پس از فوت شوهر هم امکان مطالبه ی اجرت المثل ایام زناشویی وجود دارد و زن در این مورد هم باید به دادگاه خانواده مراجعه کند.
مهریه زن پس از فوت به چه کسی می رسد؟
اموال زن نیز پس از فوت او به ورثه ی وی ارث می رسد.
این اموال شامل طلبی که زن از دیگران دارد هم می شود، پس طلب و بدهی متوفی هم به ورثه ی او ارث می رسد.
در واقع ورثه جانشین زن برای مطالبه ی طلب هستند.
در صورت فوت زن، مهریه او به ورثه اش منتقل می شود و ورثه زن می توانند مهریه او را مطالبه نمایند.
مطالبه مهریه پس از فوت زوجه چگونه است؟
پس از فوت زن ورثه ی او جانشین او خواهند شد و می تواند به جای او مهریه وی را مطالبه کنند. به این ترتیب ورثه می توانند دادخواستی به طرفیت شوهر تنظیم و تقدیم نمایند و مهریه زن را مطالبه کنند. این مهریه هم جزو اموال زن است و به نسبت سهم الارث هر یک از ورثه به آنها ارث می رسد. نکته مهم این است که خود شوهر نیز جزو ورثه است و از این مهریه سهم دارد.