بیمه زندگی و بیماری‌های خطرناک: چگونه می‌توانید با بیمه زندگی از بیماری‌های خطرناک محافظت کنید؟
۱. منظور از بخش مراقبت ویژه چیست؟
بیمه زندگی: بخش مراقبت ویژه، بخشی است مخصوص بیماران بدحال با شرایط بحرانی،که علی‌رغم بیماری‌های متعدد زمینه‌ای، امید به زندگی در آنها وجود دارد.
در واقع شرایط بیماران بستری در بخش مراقبت ویژه به گونه ای است که امکان مراقبت ونگهداری از آنها در سایر بخش‌ها و در کنار دیگر بیماران وجود ندارد.
در این بخش بیماران تحت نظارت دقیق و دائمی قرار دارند. در واقع بالاترین سطح مراقبتهای پزشکی و پرستاری از این دسته بیماران انجام می‌شود. قابل توجه است که بخش مراقبت ویژه مجهز به پیشرفته‌ترین تجهیزات پزشکی روز می‌باشد و پرسنل کادر درمانی آن را از بین ماهرترین افراد انتخاب می‌نمایند.
نکته: هدف از تشکیل بخش مراقبتهای ویژه در واقع ایجاد شرایطی است که بیمار توسط پرسنل آموزش دیده به‌طور اختصاصی و بصورت مداوم تحت نظارت دقیق قرار گیرد.
از جمله این مراقبت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود. کنترل دائم علائم حیاتی مانند فشارخون، تنفس، ضربان قلب، بررسی کلیه آزمایشات، بررسی سطح هوشیاری بیمار، کنترل و تنظیم دستگاه های متصل به بیمار (مانند دستگاه تنفس مصنوعی، پمپ‌های تزریق دارو) و … .
پرسش ۱: بخش مراقبتهای ویژه مخصوص بیماران بدحالی است که امید به زندگی در آنها وجود ندارد. درست غلط
۲. چه بیمارانی نیاز به مراقبت ویژه دارند؟
بیمارانی نیاز به بستری در بخش مراقبت ویژه دارند که:
باید مورد بررسی دقیق و مداوم علائم حیاتی (تنفس، ضربان قلب، فشارخون و…) قرار گیرند.
کلیه بیمارانی که تحت عمل جراحی بزرگ و طولانی مانند عمل جراحی قلب، سیستم تنفس، مغز و… قرار گرفته‌اند.
بیمارانی که بعد از عمل جراحی به دلایلی مانند: کاهش سطح هوشیاری، خونریزی، افت یا افزایش فشارخون، مشکلات تنفسی و … نیازمند به بررسی دقیق دارند.
تصویر ۱: در بخش مراقبت ویژه بیماران تحت نظارت دقیق و دائمی قرار دارند
بیمارانی که در اثر حوادثی مانند تصادف، سقوط، ضربه و آسیب ناشی از چاقو خوردگی و… دچار وضعیت بحرانی مانند خونریزی شدید، آسیب به ارگان‌های اصلی بدن مانند سیستم قلبی، تنفسی، مغز و … شده باشند و نیازمند مراقبتهای دقیق پزشکی و پرستاری باشند.
بیمارانی که دچار عفونت شدید مانند عفونت در خون (سپتی سمیا) شده باشند.
آن دسته از افراد سالخورده که به دلیل تشدید بیماری‌های زمینه‌ای نیاز به بررسی مداوم و دقیق علائم حیاتی دارند.
هر بیماری که نیاز به حمایت تنفسی بوسیله دستگاه تنفس مصنوعی داشته باشد.
پرسش ۲: هر بیماری که نیاز به حمایت تنفسی بوسیله دستگاه تنفس مصنوعی داشته باشد باید در بخش مراقبت ویژه بستری شود. درست غلط
۳. پزشک مسئول درمان بیمار در بخش مراقبت ویژه چه فردی است؟
در بخش مراقبتهای ویژهICU اداره امور درمانی بیمار به صورت تیمی انجام می‌شود و بسته به نوع بیماری در این تیم متخصصین مختلف جراحی، داخلی، قلب، عفونی و … همکاری می‌نمایند مسئول هماهنگی و سرپرست تیم متخصص مراقبتهای ویژه ICU می‌باشد.
پرسش ۳: در بخش مراقبتهای ویژه اداره امور درمانی فقط به عهده پرستار است. درست غلط
۴. چرا بخش مراقبت ویژه ملاقات ممنوع است؟
شاید به نظر برسد، مقررات این بخش‌ها بسیارسخت گیرانه است، اما باید توجه داشته باشید که بیمار شما به علت شرایط جسمی ناپایدار در این بخش بستری می‌باشد و برای و حفظ ایمنی و همچنین کمک به تسریع روند درمان باید کلیه مقررات تعیین شده را رعایت نمایید.
سعی کنید از درخواست‌های گاه و بیگاه برای ملاقات با بیمارتان بپرهیزید. این‌کار باعث می‌شود که پرسنل پرستاری و پزشکی بخش نتوانند اقدامات لازم درمانی را به موقع انجام دهند و در واقع امر مراقبت از بیمار دچار اختلال می‌شود.
تماس تلفنی به بخش را محدود کنید. بهتر است یکی از افراد خانواده در رابطه با شرایط بیمار اطلاعات لازم را کسب کند و به دیگر اعضای خانواده اطلاع رسانی نماید.
پرسش ۴: دلایلی که باعث شده بخش مراقبت ویژه ملاقات ممنوع شود عبارت است از : حفظ ایمنی بیمار، کمک به تسریع روند درمان، کنترل عفونت. درست غلط
۵. راه هوایی مصنوعی چیست؟
بعضی از بیماران به علت آسیب شدید وارد شده، قادر به تنفس طبیعی از طریق مجاری هوایی نمی‌باشند. در این حالت تیم درمان لوله های باریکی (ETT ) در دهان و گاهی نیز در بینی بیمار قرار می‌دهند و با انجام این فرایند بیمار را در امر تنفس یاری می‌دهند. به قرار دادن لوله (ETT) در مجاری تنفسی، راه هوایی مصنوعی گویند. لازم به ذکر است این راه هوایی مصنوعی جهت کمک به تنفس واتصال بیمار به دستگاه تهویه مکانیکی بیماران می باشد.
تصویر ۲: نحوه قرار گرفتن لوله راه هوایی مصنوعی (ETT) درمجاری هوایی بیمار
پرسش ۵: راه هوایی مصنوعی جهت کمک به تنفس و اتصال بیمار به دستگاه تهویه مکانیکی بیماران می باشد. درست غلط
۶. دستگاه تهویه مکانیکی چیست؟
اگر بیمار در اثر شدت صدمات وارد شده قادر به انجام تنفس با تعداد و عمق مناسب نباشد کادر پزشکی از طریق دستگاه تهویه مکانیکی (ونتیلاتور) به وی تنفسی با تعداد، ریتم و عمق مناسب می‌دهد.
دستگاه تهویه مکانیکی در واقع سیستمی هوشمند دارد و مناسب با مشکل تنفس بیمار به وی تنفس مصنوعی می‌دهد. به این طریق که پزشک متخصص، لوله‌گذاری در مجاری هوایی بیمار را انجام می‌دهد. سپس برنامه‌ای متناسب با شرایط جسمی بیمار به دستگاه تهویه مکانیکی داده می‌شود. این برنامه شامل تعداد تنفس، ریتم تنفس، عمق تنفس و… می‌باشد. سپس راه هوایی مصنوعی ((ETT را از طریق لوله‌های رابط مخصوص به دستگاه تهویه مکانیکی وصل می‌کنند.
تصویر ۳: بیمار از طریق راه هوایی مصنوعی (ETT ) و لوله های رابط مخصوص به دستگاه تهویه مکانیکی متصل می‌شود
نکته: پرستاران بخش مراقبت ویژه به نحوه کار و تنظیمات دستگاه تهویه مکانیکی کاملا مسلط می‌باشند و در صورت بروز هرگونه مشکل با دستور پزشک می‌توانند تنظیمات دستگاه را تغییر دهند.
نکته مهم ۱: در صورتی‌که قصد دارید بیمار را در بخش مراقبت ویژه ملاقات کنید هرگز لوله‌ای که در دهان یا بینی بیمار قرار دارد را نکشید یا جا به جا نکنید.
نکته مهم ۲: هرگز به تنظیمات دستگاه تهویه مکانیکی دست نزنید.
پرسش ۶: دستگاه تهویه مکانیکی سیستمی هوشمند است که متناسب با مشکل تنفس بیمار به وی تنفس مصنوعی می‌دهد. درست غلط
پرسش ۷: در صورتی‌که قصد دارید بیمار را در بخش مراقبت ویژه ملاقات کنید نباید به لوله‌ای که در دهان یا بینی بیمار قرار دارد دست بزنید. درست غلط
۷. مانیتور بالای سر بیمار چیست؟
شاید تاکنون دستگاه مانیتور کوچکی که بالای سر بیماران بستری در بخش مراقبت ویژه قرار دارد را دیده باشید. این دستگاه از طریق سیم‌ها و رابط‌هایی که به بیمار متصل می‌شود به پرستار و پزشک امکان بررسی دقیق علائم حیاتی از قبیل فشارخون، ضربان قلب، نوار قلب، تعداد تنفس و درجه حرارت را می‌دهد.
از طریق این مانیتورهای کوچک و آلارم‌هایی که دستگاه دارد پرستاران کلیه علائم حیاتی بیمار را به صورت مداوم زیر نظر می‌گیرند و در صورت بروز هرگونه مشکل می‌توانند در اسرع وقت اقدام لازم را انجام می‌دهند.
تصویر ۴: در بخش مراقبت ویژه بالای سر بیماران بستری دستگاه مانیتور قرار دارد
پرسش ۸: دستگاه مانیتور بالای سربیماران از طریق سیم‌ها و رابط‌هایی که به بیمار متصل می‌شود فقط فشار خون بیمار را نشان می‌دهد. درست غلط
۸. ملاقات با بیمار در بخش مراقبت ویژه باید چه شرایطی داشته باشد؟
برای ملاقات با بیمار در بخش مراقبت ویژه باید از قبل هماهنگی لازم انجام شود. سعی کنید زمان مناسبی که پرستار اجازه می‌دهد در بخش حضور پیدا کنید و موارد زیر را رعایت نمائید:
قبل از ورود و خروج به بخش، حتما دستهایتان را بشویید.
از درخواست گاه و بیگاه برای ملاقات با بیمار اجتناب کنید. توجه داشته باشید زمان مناسب جهت ملاقات با بیمار از طریق بخش به شما اطلاع داده می‌شود.
سعی کنید مدت زمان حضور بر بالین بیمار را برای حفظ ایمنی بیمار و خودتان محدود کنید.
آخرین حسی که در بیمار از بین می‌رود، حس شنوایی است. پس هنگام ملاقات با بیمار جملات آرامش‌بخش و امیدوار کننده بگوئید و آگاه باشید که صدای شما را می‌شنوند.
هنگام حضور در بخش با هماهنگی پرستار از گان، ماسک و روکفشی استفاده کنید.
تصویر ۵: هنگام حضور در بخش با هماهنگی پرستار از گان، ماسک و روکفشی استفاده کنید
لوله‌ها و اتصالات وصل شده به بیمار را لمس نکنید. همچنین از جابه جا کردن دستگاه‌های بالای سر بیمار خودداری نمایید.
ممکن است به علت پائین بودن سطح هوشیاری بیمار ناخودآگاه سیم‌ها و لوله‌های متصل خود را جداکند. به همین علت دست‌های بیمار را با بانداژ می‌بندند.
از درخواست حضور همزمان دو یا چند نفر بر بالین بیمار در بخش مراقبت ویژه جداً خودداری فرمائید.
از به همراه داشتن وسایل درهنگام ملاقات در بخش مراقبت ویژه خودداری فرمایید.
نکته مهم: می‌توانید آهنگ‌های مورد علاقه بیمار را همراه با دستگاه‌های صوتی و گوشی مخصوص به پرستار بخش بدهید تا بیمار بتواند این آهنگ‌ها را درطول روز گوش دهد. این کار علاوه برکاهش اضطراب ناشی از صدای آلارم دستگاه و نور چراغ‌هایی که دائم در بخش مراقبت ویژه وجود دارد، گاهی در بالارفتن سطح هوشیاری بیمار نیز کمک‌کننده می‌باشد.
پرسش ۹: آلارم‌ها و دستگاها و نور چراغ‌هایی که دائم در بخش مراقبت ویژه وجود دارد، در بالابردن سطح هوشیاری بیمار کمک ساز می‌باشد. درست غلط
پرسش ۱۰: گاهی اوقات پخش آهنگ‌های مورد علاقه بیمار همراه با دستگاه‌های صوتی ، با کمک گوشی دربخش می تواند به بالابردن سطح هوشیاری بیمار کمک کند. درست غلط
۹. برای بیمار بستری در بخش مراقبتهای ویژه چه اقداماتی انجام داده می‌شود؟
توجه داشته باشید که خدمات بخش مراقبت ویژه به گونه‌ای است که کلیه اقدامات پرستاری لازم از قبیل مهارت‌های: درمانی، بهداشتی، تغذیه‌ای و… توسط تیم آموزش دیده و متخصص برای بیمار انجام می‌شود و نیاز به حضور همراه بیمار بر بالین وی در بخش نمی‌باشد. در اینجا به ذکر چند نمونه از مراقبت‌ها خواهیم پرداخت:
تغذیه: تعداد زیادی از بیماران بستری در این بخش‌ها قادر به تغذیه از راه دهان نمی‌باشند. در این بیماران با قرار دادن لوله تغذیه‌ای مناسب مانند: لوله بینی- معدی و یا لوله‌های دهان- معدی و یا لوله‌هایی که مستقیم از روی پوست شکم وارد معده می شوند تغذیه طبق دستور پزشک و با موادی که کالری مورد نیاز بیمار را تامین می‌کنند انجام می‌شود.
تصویر ۶: مسیر لوله غذایی یا لوله بینی – معده
نکته: گاهی بیمار از طریق لوله نیز نمی‌تواند تغذیه شود در این موارد طبق دستور پزشک بیمار از تغذیه وریدی استفاده می‌کند یا نهایتا بیمار تحت عمل جراحی لوله گذاری در مسیر لوله گوارش قرار می‌گیرد.
* حمام روزانه: با توجه به اینکه اکثر بیماران بستری در بخش مراقبت ویژه امکان انجام مراقبتهای بهداشتی را ندارند لذا کادر پرستاری و خدماتی، کلیه اقدامات مورد نیاز از قبیل: حمام روزانه در تخت، مسواک و تعویض ملحفه‌ها و … را انجام می‌دهند.
* بستن چشم بیمار: اگر بیمار قادر به پلک زدن نباشد رطوبت لازم به چشم نمی‌رسد و ممکن است باعث عفونت و آسیب جدی به چشم شود، لذا چشم بیمار روزی چند بار با سرم استریل شستشو داده می‌شود و سپس چشم بیمار را می‌بندند.
* کنترل علائم حیاتی: به وسیله مانیتور و دستگاه‌هایی که به بیمار وصل است کلیه تغییرات علائم حیاتی از قبیل: فشارخون، نبض، تنفس، ریتم قلب و … لحظه به لحظه بررسی و ثبت می‌شود. همچنین میزان مواد غذایی، سرم، دارو، ادرار، نوع ترشحات، زخم‌ها، رنگ پوست، کیفیت پوست، حرکات و سایز مردمک ها، پاسخگویی به محرکات محیطی، حرکت، توان و قدرت عضلانی، گردش مفاصل و … به دقت بررسی و ثبت می‌شود. این موارد حتی اگر بیمار هیچ تغییری در آنها نداشته باشد باز هم انجام می‌شود. روزانه چندین بار موارد ذکر شده به پزشک معالج جهت طرح برنامه درمانی گزارش داده می‌شود.
* جابجا کردن بیمار: اگر سطح هوشیاری بیمار به اندازه‌ای پایین باشد که قادر به جابجا شدن در تخت نباشد. در طول شبانه‌روز هر ۲ ساعت یکبار در وضعیت‌های مختلف قرار داده می‌شود. با انجام این اقدام از ایجاد زخم بستر پیشگیری می‌شود.
* حمایت تنفسی: شامل نظارت مداوم و دقیق سیستم تنفس، استفاده از اکسیژن به روش‌های مختلف (مانند: ماسک، کانولا) استفاده از تهویه مکانیکی، انجام فیزیوتراپی قفسه سینه، ساکشن (تخلیه ترشحات راه هوایی با دستگاه مکش) و …
* آزمایشات: با توجه به شرایط بیمار، روزانه از بیمار آزمایشاتی مانند: خون، ادرار، مدفوع، ترشحات راه هوایی، ترشحات زخم، نمونه از مایع مغزی نخاعی، چک گازهای خونی و … به آزمایشگاه بیمارستان فرستاده می‌شود که البته انجام این آزمایشات بنا به نیاز بیمار و طبق دستور پزشک انجام می‌گردد.
* فیزیوتراپی: جهت پیشگیری از ناتوانی و از کارافتادگی اندام‌ها، روزانه طبق دستور پزشک، کارشناس فیزیوتراپی در بخش مراقبت ویژه، بیماران را ویزیت می‌کند و حرکات فیزیوتراپی مورد نیاز را برای بیمار انجام می‌دهد. انجام حرکات فیزیوتراپی علاوه بر پیشگیری از ناتوانی باعث تقویت عضلات بیمار نیز می‌شود. ازجمله این حرکات می‌توان به فیزیوتراپی قفسه سینه که بسیار با اهمیت است اشاره کرد. این حرکات باعث خارج شدن ترشحات از راه‌های هوایی بیمار می‌شود.
پرسش ۱۱: فیزیوتراپی قفسه سینه باعث خروج ترشحات از راه‌های هوایی بیمار می‌شود. درست غلط
پرسش ۱۲: درصورتی که سطح هوشیاری بیمار پایین باشد و بیمار قادر به جابجا شدن در تخت نباشد. باید هر ۲ ساعت یکبار وی رادر وضعیت‌های مختلف قرار داد تا مانع زخم بستر شویم. درست غلط
۱۰. خروج بیمار از بخش مراقبتهای ویژه چگونه انجام می‌شود؟
گاهی اوقات لازم است بیمار برای انجام پاره‌ای از اقدامات مانند انجام عکس‌برداری، سی تی اسکن، ام آر آی و …. از بخش خارج شود. در این موارد ممکن است همراه بیمار نگران شود که مبادا جان بیمارش به خطر بیافتد. در این جا لازم است تذکر دهیم که هیچ جای نگرانی نیست.
بیمار به وسیله تیمی شامل پرستار، پزشک و پرسنلی جهت جابه جا کردن بیمار از بخش خارج می‌شود. در هنگام خروج بیمار کلیه تجهیزات لازم نظیر دستگاه تنفس مصنوعی قابل انتقال، دستگاه مانیتور قلبی، کیف وسایل احیاء قلبی – ریوی و … همرا ه وی می‌باشد.
هم چنین لازم است بدانید پزشک فقط زمانی اجازه خروج بیمار از بخش را می‌دهد که از وضعیت جسمی بیمار کاملأ اطمینان داشته باشد. مگر در مواردی که نیاز به انجام اقدامی اورژانسی باشد؛ در آن زمان نیز بیمار با کلیه تجهیزات لازم از بخش خارج خواهد شد.
توصیه می‌شود در این هنگام آرامش خود را حفظ کنید و از این فرصت جهت دیدار با بیمارتان استفاده نمائید و جهت جابجایی بیمار نهایت همکاری را با تیم درمان داشته باشید.
گاهی اوقات نیز برای ادامه درمان لازم است بیمار به مراکز درمانی دیگر یا بیمارستان‌های دیگر انتقال یابد که این امر نیز با رعایت احتیاط‌های لازم انجام می‌شود. در این مواقع از آمبولانس‌هایی با کلیه تجهیزات تخصصی استفاده می‌شود و هم چنین پزشک و پرستار در مسیر، کلیه اقدامات لازم را انجام داده و بیمار را تا مقصد مورد نظر همراهی می‌نمایند.
پرسش ۱۳: پزشک فقط زمانی اجازه خروج بیمار از بخش را می‌دهد که از وضعیت جسمی بیمار کاملأ اطمینان داشته و یا یک موقعیت اورژانس باشد. درست غلط
۱۱. چه زمان بیمار از بخش مراقبتهای ویژه به بخش بستری عمومی منتقل می‌شود؟
بعد از طی شدن شرایط حاد با نظر پزشک معالج و پزشک متخصص مراقبت ویژه بیمار اجازه انتقال به بخش‌های بستری را پیدا می‌کند و این انتقال بیمار، بدان معنی نیست که درمان بیمار به اتمام رسیده است بلکه بدان معناست که بیمار فاز حاد بیماری را سپری کرده و برای انجام مراقبتهای دیگر نیاز است در بخش‌های عمومی تحت‌درمان قرار گیرد.
در بسیاری از موارد مشاهده می‌شود که همراهان بیمار در این مرحله، به شدت مضطرب شده و سعی می‌کنند به هر طریق که شده مانع انتقال بیمار از بخش مراقبتهای ویژه به بخش عمومی شوند، اما باید گفت که در واقع این انتقال قسمتی از درمان بیمار محسوب می‌شود و پزشک معالج تا زمانی که از طی شدن مرحله پرخطر بیماری اطمینان حاصل نکند بیمار را از بخش مراقبتهای ویژه خارج نمی‌کند.
باید به این نکته توجه داشته باشید که ماندگاری طولانی مدت در بخش مراقبتهای ویژه نیز عوارض خاص خود را دارد.
پرسش ۱۴: انتقال بیمار از بخش مراقبت ویژه به بخش‌های دیگر، بدان معنی نیست که درمان بیمار پایان یافته است بلکه بدان معناست که بیمار فاز حاد بیماری را سپری کرده اما هنوز نیازمند مراقبت و درمان است. درست غلط
۱۲. علل انتقال بیمار از بخش مراقبت ویژه به بخش بستری چیست؟
در بعضی مواقع وقتی سطح هوشیاری بیمار بالا می‌آید، لازم است نزدیکان و افرادی که پیوند عاطفی با آنها دارد، در کنار او باشند و از آنجا که در بخش مراقبتهای ویژه امکان حضور همراه بیمار به صورت مستمر بر بالین وی وجود ندارد بهتر است که بیمار در محیطی دور از استرس‌های بخش مراقبتهای ویژه در کنار اعضای خانواده تحت درمان قرار گیرد.
در بیشتر موارد مشاهده می‌شود بعد از خروج بیمار از بخش مراقبتهای ویژه به علت ارتباط با افراد خانواده سطح هوشیاری بیمار در حد قابل توجهی بالا می‌آید.
یکی دیگر از عوارض بخش مراقبتهای ویژه افسردگی می‌باشد. بیماران به دلیل سنگین بودن حادثه، به شدت از نظر روحی حساس و آسیب‌پذیر می‌شوند و وقتی هوشیاری خود را تا حدودی به دست می‌آورند. خود را در مکانی ناآشنا، میان انبوهی از وسایل و تجهیزات پیدا می‌کنند. حضور همراه به صورت مستمر می‌تواند به میزان قابل ملاحظه‌ای بیمار را از نظر روحی آرام کند.
استرس ناشی از صدا و آلارم دستگاه‌ها نیز یکی دیگر از عوارض بخش مراقبتهای ویژه می‌باشد. باید بدانید که بخش مراقبتهای ویژه به علت شرایط خاصی که دارد مجهز به تعداد زیادی تجهیزات پزشکی می‌باشد.
هر کدام از این تجهیزات برای آگاه کردن پرستار از شرایط بحرانی بیمار به آلارم‌ها و آژیرهای مخصوص، مجهز می‌باشند. همچنین لامپ‌های این بخش به صورت شبانه‌روزی روشن می‌باشد و امکان مشاهده دقیق بیمار توسط پرستار را فراهم می‌آورد. این شرایط محیطی، برای بیمار ایجاد استرس می‌کند.
یکی دیگر از عوارض ماندگاری طولانی مدت بیمار در بخش مراقبتهای ویژه احتمال سرایت عفونت‌های بیمارستانی به بیمار می‌باشد. در تمام دنیا این نوع عفونت‌ها به وفور دیده می‌شود و متأسفانه این میکروارگانسیم‌ها به علت شرایط خاصی که در آن رشد می‌یابند به شدت به آنتی بیوتیک‌های رایج مقاوم می‌باشند